ස්නායු සංවර්ධන ආබාධ (NDS) – NEURODEVELOPMENTAL DISORDERS (NDS)
ස්නායු සංවර්ධන ආබාධ (NDs) මොළයේ ක්‍රියාකාරිත්වයට බලපාන අතර මොළයේ ස්නායු සංවර්ධනය අඩාල කරයි, සමාජ, සංජානන සහ චිත්තවේගීය ක්‍රියාකාරිත්වයේ දුෂ්කරතා ඇති කරයි. ඒවා සාමාන්‍යයෙන් සංවර්ධනයේ මුල් අවධියේදී පෙන්නුම් කරයි, මෙය බොහෝ විට දරුවා පාසලට ඇතුළත් වීමට පෙර, සහ පුද්ගලික, සමාජීය, ශාස්ත්‍රීය හෝ වෘත්තීය ක්‍රියාකාරිත්වයේ දුර්වලතා ඇති කරන සංවර්ධන ඌනතාවයන් මගින් සංලක්ෂිත වේ.
NDs කාන්තාවන්ට වඩා පිරිමින් තුළ බහුලව පවතින බව සැලකිල්ලට ගැනීම වැදගත්ය. මෙම ස්ත්‍රී පුරුෂ වෙනස ජාන විද්‍යාව, ජීව විද්‍යාව සහ අවදානම් සාධක නිසා විය හැක. NDs ඇති පුද්ගලයින් තුළ වෙනත් ආබාධයන් ඇතිවීමට ද බොහෝ දුරට ඉඩ ඇති අතර, එසේම පුද්ගලයෙකුට බහු NDs රෝග තිබීම සාමාන්‍ය දෙයකි.
බහුලව පවතින ස්නායු සංවර්ධන ආබාධ වර්ග:
- අවධානය අඩුවීම/අධි ක්‍රියාකාරී ආබාධය (ADHD)
- ඕටිසම් වර්ණාවලි ආබාධ (ASD)
- මස්තිෂ්ක අංශභාගය
- සන්නිවේදන ආබාධ
- හැසිරීම් ආබාධ
- බුද්ධිමය ආබාධ
- ඉගෙනීමේ ආබාධ
- ස්නායු සංවර්ධන මෝටර්/චලන ආබාධ
- සංවර්ධන භාෂා අක්‍රමිකතාව (කලින් හැඳින්වූයේ විශේෂිත භාෂා දුර්වලතාව ලෙසිනි)
- ජානමය ආබාධ: බිඳෙනසුලු X සින්ඩ්‍රෝමය, ඩවුන් සින්ඩ්‍රෝමය, රෙට් සින්ඩ්‍රෝමය, හයිපොගොනඩොට්‍රොපික් හයිපොගෝනඩල් සින්ඩ්‍රෝම්
NDs සහ මානසික ආබාධ යන දෙකම හැසිරීම් සහ ඉගෙනුම් ක්‍රියාවලීන්ට බලපාන අතර, ඒවා සමාන නොවුනද, මානසික ආබාධයක් පුද්ගලයෙකුගේ සංජානනය, චිත්තවේගීය නියාමනය හෝ හැසිරීම් වල සායනිකව සැලකිය යුතු බාධාවක් මගින් සංලක්ෂිත හෙයින් ස්නායු සංවර්ධන ආබාධ හා මානසික ආබාධ එකිනෙකට අතිශයින්ම සම්බන්ධ වේ.
ස්නායු සංවර්ධන ආබාධ සහිත සෑම පුද්ගලයෙකුටම මානසික ආබාධ ඇති නොවන බව සැලකිල්ලට ගැනීම වැදගත්ය. කෙසේ වෙතත්, ස්නායු සංවර්ධන ආබාධයක් තිබීම යන්නෙන් අදහස් කරන්නේ පුද්ගලයන් මානසික සෞඛ්‍ය ගැටලු වර්ධනය වීමට වැඩි අවදානමක් ඇති බවයි.
අවධානය-ඌනතාවය/අධි ක්‍රියාකාරීත්වයේ ආබාධය (ADHD) – Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder (ADHD)
අවධානය අඩුවීම/අධි ක්‍රියාකාරීත්වයේ ආබාධය (ADHD) යනු මිලියන සංඛ්‍යාත දරුවන්ට බලපාන නිදන්ගත තත්වයකි. එය බොහෝ විට වැඩිහිටි විය දක්වාම පවතී. ADHD ආබාධිතයන්ට අවධානය පවත්වා ගැනීමේ අපහසුව, අධි ක්‍රියාකාරීත්වය සහ ආවේගශීලී හැසිරීම වැනි ගැටළු ඇතුළත් වේ.
ADHD සහිත දරුවන් අඩු ආත්ම අභිමානයක් සහිතය, ඔවුන් සබඳතාවන්හි ගැටලුකාරිභාවය සහ පාසැලේ දුර්වල කාර්ය සාධනය සමඟ ද අරගල කළ හැකිය. සමහර විට වයස සමඟ රෝග ලක්ෂණ අඩු වේ. කෙසේ වෙතත්, සමහර අය කිසි විටෙකත් ඔවුන්ගේ ADHD රෝග ලක්ෂණ සම්පූර්ණයෙන්ම ඉක්මවා නොයයි. නමුත් ඔවුන්ට සාර්ථක වීමට උපාය මාර්ග ඉගෙන ගත හැකිය.
ප්‍රතිකාර මගින් ADHD සුව කළ නොහැකි වුවද, එහි රෝග ලක්ෂණ සැලකිය යුතු ලෙස අවම කල හැකිය. ප්‍රතිකාර වලට ඖෂධ සහ හැසිරීම් මැදිහත්වීම් ඇතුළත් වේ. මුල් රෝග විනිශ්චය සහ ප්‍රතිකාර මගින් ප්‍රතිඵලයේ විශාල වෙනසක් ඇති කළ හැක.
ADHD රෝග ලක්ෂණ වයස අවුරුදු 12 ට පෙර ආරම්භ වේ; සමහර දරුවන් තුළ, එය ඔවුනට වයස අවුරුදු තුනේ සිටම කැපී පෙනේ. ADHD රෝග ලක්ෂණ මෘදු, මධ්‍යස්ථ හෝ දරුණු විය හැකිය.
ADHD රෝග කාන්තාවන්ට වඩා පිරිමින් තුළ බහුලව දක්නට ලැබෙන අතර පිරිමි සහ ගැහැණු ළමුන්ගේ හැසිරීම් වෙනස් විය හැක. නිදසුනක් වශයෙන්, පිරිමි ළමයින් වඩාත් අධි ක්‍රියාකාරී විය හැකි අතර, ගැහැණු ළමයින් නිහඬ නොසැලකිලිමත් විය හැකිය.
ADHD හි උප වර්ග තුනක් ඇත:
- ප්‍රධාන වශයෙන් නොසැලකිලිමත් වීම: රෝග ලක්ෂණ බහුතරයක් නොසැලකිලිමත්කමට වැටේ.
- ප්‍රධාන වශයෙන් අධි ක්‍රියාකාරී/ ආවේගශීලී: බොහෝ රෝග ලක්ෂණ අධි ක්‍රියාකාරී සහ ආවේගශීලී වේ.
- ඒකාබද්ධ: මෙය නොසැලකිලිමත් සහ අධි ක්‍රියාකාරී/ ආවේගශීලී රෝග ලක්ෂණ මිශ්‍ර වීමකි.
ඕටිසම් වර්ණාවලීයට අයත් ආබාධ – Autism Spectrum Disorder (ASD)
Autism spectrum disorder (ASD) යනු මිනිසුන් අන්තර් ක්‍රියා කරන, සන්නිවේදනය කරන, ඉගෙන ගන්නා සහ හැසිරීමට බලපාන ස්නායු හා සංවර්ධන ආබාධයකි. එය මොළයේ වර්ධනයට සම්බන්ධ තත්වයක් වන අතර එය පුද්ගලයෙකු අන් අයව වටහා ගන්නා ආකාරය සහ එම පුද්ගලයා සමාජගත වන ආකාරය කෙරෙහි බලපාන අතර එමගින් සමාජ අන්තර්ක්‍රියා සහ සන්නිවේදනයේ ගැටළු ඇති කරයි.
ඕටිසම් වර්ණාවලි ආබාධයේ “වර්ණාවලිය” (Spectrum ) යන යෙදුම පුළුල් පරාසයක රෝග ලක්ෂණ සහ බරපතලකම අදහස් කරයි. ඕටිසම් මෙන්ම ස්පර්ගර්ගේ සින්ඩ්‍රෝමය ද, ළමා විඝටන ආබාධ සහ නිශ්චිත නොවන ආකාරයේ පැතිරුණු සංවර්ධන ආබාධයකි.
ASD වයස අවුරුදු 3 ට පෙර ආරම්භ වන අතර කාලයත් සමඟ රෝග ලක්ෂණ වැඩි දියුණු විය හැකිය. තවද එය පුද්ගලයෙකුගේ ජීවිත කාලය පුරාම පැවතිය හැකිය.
ASD සහිත පුද්ගලයින් බොහෝ අනෙකුත් පුද්ගලයින්ට වඩා වෙනස් ලෙස හැසිරීම, සන්නිවේදනය, අන්තර් ක්‍රියා සහ ඉගෙනීම කළ හැකිය. බොහෝ විට, ඔවුන්ගේ පෙනුම ඔවුන්ව වෙනත් පුද්ගලයින්ගෙන් වෙන් නොකරයි. ASD සහිත පුද්ගලයින්ගේ හැකියාවන් සැලකිය යුතු ලෙස වෙනස් විය හැකිය. උදාහරණයක් ලෙස, ASD සහිත සමහර පුද්ගලයින්ට උසස් සංවාද කුසලතා තිබිය හැකි අතර අනෙක් අයගේ වාචික සන්නිවේදනය දුර්වල විය හැක.
ඕටිසම් වර්ණාවලී ආබාධ සඳහා නිශ්චිත ප්‍රතිකාර නොමැති අතර, රෝග ලක්ෂණ සඳහා දැඩි, ඉක්මන් ප්‍රතිකාර බොහෝ දරුවන්ගේ ජීවිතවල විශාල වෙනසක් ඇති කළ හැකිය.
මස්තිෂ්ක අංශභාගය – Cerebral Palsy
මස්තිෂ්ක අංශභාගය (CP) යනු පුද්ගලයෙකුගේ සමබරතාවය සහ ඉරියව් චලනය කිරීමට සහ පවත්වා ගැනීමට ඇති හැකියාවට බලපාන ආබාධ සමූහයකි. එය ළමා කාලයේ බහුලව දක්නට ලැබෙන මෝටර් ආබාධයකි.
CP හටගන්නේ අසාමාන්‍ය මොළයේ වර්ධනයක් හෝ වර්ධනය වන මොළයට වන හානියක් නිසා පුද්ගලයෙකුගේ මාංශ පේශි පාලනය කිරීමට ඇති හැකියාව දුර්වලවීමෙනි. CP හි රෝග ලක්ෂණ පුද්ගලයාගෙන් පුද්ගලයාට වෙනස් වේ. දරුණු CP සහිත පුද්ගලයෙකුට ඇවිදීමට විශේෂ උපකරණ භාවිතා කිරීමට හෝ කිසිසේත් ඇවිදීමට නොහැකි විය හැකි අතර ජීවිත කාලය පුරාම රැකවරණය අවශ්‍ය විය හැකිය. අනෙක් අතට, මෘදු CP ඇති පුද්ගලයෙකුට ටිකක් අපහසු ලෙස ඇවිදීමට හැකි නමුත් කිසිදු සුවිශේෂී උපකාරයක් අවශ්‍ය නොවේ.
පුද්ගලයෙකුගේ ජීවිත කාලය පුරාම රෝග ලක්ෂණ වෙනස් විය හැකි වුවද, CP කාලයත් සමඟ නරක අතට හැරෙන්නේ නැත. CP ඇති සියලුම පුද්ගලයින්ට චලනය හා ඉරියව් පිළිබඳ ගැටළු ඇත. බොහෝ දෙනෙකුට බුද්ධිමය ආබාධ, අල්ලා ගැනීම්, පෙනීම, ශ්‍රවණය හෝ කථනය පිළිබඳ ගැටළු, කොඳු ඇට පෙළේ වෙනස්වීම් (ස්කෝලියෝසිස් වැනි) හෝ සන්ධි ගැටළු (හැකිලීම වැනි) වැනි ආශ්‍රිත තත්වයන් ද ඇත.
CP හි ප්‍රධාන වර්ග හතරක් ඇත:
- Spastic Cerebral Palsy: මෙය වඩාත් සුලභ CP වර්ගය වන අතර CP සහිත පුද්ගලයින්ගෙන් 80%කට පමණ බලපායි. ස්පාස්ටික් සීපී ඇති පුද්ගලයින්ගේ මාංශ පේශි තානය වැඩි ඇති අතර එයින් ඔවුන්ගේ මාංශ පේශි දැඩි වී එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස ඔවුන්ගේ චලනයන් අපහසු විය හැකිය.
- Dyskinetic Cerebral Palsy: Dyskinetic CP ඇති පුද්ගලයින්ට ඔවුන්ගේ අත් සහ පාදවල චලනය පාලනය කිරීමේ ගැටළු ඇති අතර එය වාඩි වීම හා ඇවිදීම අභියෝග කරයි. එසේම ඔවුන්ට ඔවුන්ගේ ක්‍රියාකාරකම් පාලනය කළ නොහැකි අතර චලනයන් මන්දගාමී, දඟලන, වේගවත් සහ කම්පිත විය හැක.
- Ataxic Cerebral Palsy: මෙම වර්ගයේ දී සමබරතාවය සහ සම්බන්ධීකරණයේ ගැටළු ඇතුළත් වේ.
- Mixed Cerebral Palsy: මිශ්‍ර මස්තිෂ්ක අංශභාගය ඇති වන්නේ අත් පා අතර මාංශ පේශි තානය වෙනස් වන විටය.
මස්තිෂ්ක අංශභාගය සඳහා ප්‍රතිකාරයක් නොමැති අතර, චලන ක්‍රියාකාරිත්වය වැඩි දියුණු කිරීමට පමණක් ප්‍රතිකාර කල හැක. දරුවාගේ වර්ධනයේදී මස්තිෂ්ක අංශභාගයේ රෝග ලක්ෂණ වෙනස් විය හැකි නමුත් තත්වය වෙනස්වන්නේ නැත.
සන්නිවේදන ආබාධ – Communication Disorders
සන්නිවේදන ආබාධ යනු ස්නායු සංවර්ධන ආබාධවල උප කුලකයකි. ඒවාට භාෂාව සහ කථනය සම්බන්ධ ගැටලු ඇතුළත් වේ.
සන්නිවේදන ආබාධවලට ඇතුළත් වන්නේ:
- භාෂා ආබාධ
- කථන ශබ්ද ආබාධ
- සමාජීය (ප්‍රායෝගික) සන්නිවේදන ආබාධ
- ළමා වියේදී ඇතිවන චතුරතාවේ ආබාධය (පැකිලීම/ගොත ගැසීම)
භාෂාව, කථනය සහ සමාජ සන්නිවේදන සංවර්ධනයේ සහ භාවිතයේ ඌනතාවයන් මෙම ආබාධවල ලක්ෂණයකි. ඒවා බොහෝ විට ළමුන් තුළ සිදු වන නමුත් වැඩිහිටි විය දක්වා පැවතිය හැකිය.
හැසිරීම් ආබාධ – Conduct Disorders
හැසිරීම් ආබාධ (CD) යනු ළමා හෝ නව යොවුන් වියේදී සාමාන්‍යයෙන් ආරම්භ වන ස්නායු සංවර්ධන ආබාධ (ND) වර්ගයකි. එයට ආක්‍රමණශීලී සහ අකීකරු හැසිරීම් වල ස්ථාවර රටාවක් ඇතුළත් වේ. ආබාධ සහිත දරුවන්ට සහ නව යොවුන් වියේ දරුවන්ට නීති රීති පිළිපැදීමට සහ සමාජය පිළිගත හැකි ආකාරයෙන් හැසිරීමට අපහසු වේ. ඔවුන් අන් අයගේ අයිතිවාසිකම් උල්ලංඝනය කළ හැකි ආක්‍රමණශීලි, විනාශකාරී සහ වංචාකාරී හැසිරීම් ප්‍රදර්ශනය කළ හැකිය.
හැසිරීම් ආබාධයේ රෝග ලක්ෂණ මුලින්ම ඇති වන වයස අනුව වර්ගීකරණය කර ඇත.
හැසිරීම් ආබාධ වර්ග:
- ළමා වියේ ආරම්භය සිදුවන්නේ වයස අවුරුදු 10 ට පෙර හැසිරීම් අක්‍රමිකතාවයේ සලකුණු දිස්වන විටය.
- නව යොවුන් වියේ ආරම්භය සිදුවන්නේ නව යොවුන් වියේදී හැසිරීමේ අක්‍රමිකතාවයේ සලකුණු දිස්වන විටය.
- නිශ්චිත නොවන ආරම්භය යන්නෙන් අදහස් වන්නේ හැසිරීම් අක්‍රමිකතාව මුලින්ම ඇති වන වයස නොදන්නා බවයි.
සමහර දරුවන්ට සීමිත සමාජ හැඟීම් සහිත හැසිරීම් ආබාධ ඇති බව හඳුනාගනු ඇත. මෙම විශේෂිත හැසිරීම් ආබාධ සහිත දරුවන් බොහෝ විට නිර්දය හා චිත්තවේගීය ලෙස විස්තර කෙරේ.
හැසිරීම් ආබාධයේ රෝග ලක්ෂණ:
- ආක්‍රමණශීලී හැසිරීම: අන්‍යයන් බිය ගැන්වීම හෝ හිරිහැර කිරීම, මිනිසුන් හෝ සතුන්ව හිතාමතාම ආක්‍රමණය කිරීම, යමෙකුට ලිංගික ක්‍රියාකාරකම්වලට බල කිරීම.
- වංචාකාරී හැසිරීම: බොරු කීම, කැඩීම, සොරකම් කිරීම, භාන්ඩ ව්‍යාජ ලෙස සකස් කිරීම.
- විනාශකාරී හැසිරීම්: ගිනි තැබීම සහ වෙනත් හිතාමතා දේපළ විනාශ කිරීම.
- නීති උල්ලංඝනය කිරීම: පාසල මඟ හැරීම, නිවසින් පලා යාම, මත්ද්‍රව්‍ය හා මත්පැන් භාවිතය, ඉතා කුඩා අවධියේදී ලිංගික හැසිරීම්.
උපතේදී ගැහැණු ළමයින්ට (AFAB – Assigned Female at Birth) වඩා උපතේදී පිරිමි ළමයින්ට (AMAB – Assigned Male at Birth) මෙම තත්ත්වය බහුලව දක්නට ලැබේ. AMAB ළමුන්ගේ ඉදිරිපත් කිරීමේ සාමාන්‍ය වයස අවුරුදු 10 සිට අවුරුදු 12 දක්වා වන අතර AFAB ළමුන්ගේ අවුරුදු 14 සිට 16 දක්වා වේ.
බුද්ධිමය ආබාධ – Intellectual Disabilities
බුද්ධිමය ආබාධ යනු ළමා කාලයේ වර්ධනය වන ස්නායු සංවර්ධන තත්වයකි. එය නව තොරතුරු ඉගෙන ගැනීමට සහ රඳවා ගැනීමට පුද්ගලයෙකුගේ හැකියාවට බලපාන අතර, එය සමාජ කුසලතා සහ සනීපාරක්ෂක චර්යාවන් වැනි එදිනෙදා හැසිරීම් වලටද බලපායි. මෙම තත්වය ඇති පුද්ගලයින් බුද්ධිමය ක්‍රියාකාරිත්වය සහ සමාජ සහ ජීවන කුසලතා වැනි අනුවර්තන කුසලතා වර්ධනය කිරීම සම්බන්ධයෙන් සැලකිය යුතු සීමාවන් අත්විඳිති.
බුද්ධි පරීක්ෂණයකින්, එනම් IQ පරීක්ෂණයකින් පුද්ගලයෙකුට බුද්ධිමය ආබාධයක් තිබේද යන්න තීරණය කරයි. IQ ලකුණු 70 ට වඩා අඩු නම් බුද්ධිමය ආබාධයක් පෙන්නුම් කරයි.
බුද්ධිමය ආබාධිත තත්ත්වයෙහි බරපතලකම මෘදු සිට ගැඹුරු විය හැක.
- මෘදු බුද්ධිමය ආබාධිතභාවය: බුද්ධිමය ආබාධ සහිත පුද්ගලයන්ගෙන් බහුතරයක් මෘදු හා මධ්‍යස්ථ ස්වරූපයක් අත්විඳිති. ඔවුන්ට ප්‍රායෝගික ජීවන කුසලතා ඉගෙන ගත හැකි අතර අවම සහාය ඇතිව දිනපතා ක්‍රියා කළ හැකිය. කෙසේ වෙතත්, දේවල් ක්‍රියාත්මක වන ආකාරය සහ සමාජ කුසලතා වර්ධනය කරන ආකාරය තේරුම් ගැනීමට ඔවුන් අරගල කළ හැකිය.
- දැඩි බුද්ධිමය ආබාධිතභාවය: දැඩි බුද්ධිමය ආබාධයක් සහිතව, දරුවා සැලකිය යුතු සංවර්ධන ප්‍රමාදයන් අත්විඳිය හැකිය. ඔවුන්ට මෘදු බුද්ධිමය ආබාධ සහිත සහ සීමිත සන්නිවේදන කුසලතා ඇති දරුවන්ට වඩා වැඩි සහයෝගයක් අවශ්‍ය වේ.
- ගැඹුරු බුද්ධිමය ආබාධිතභාවය: ගැඹුරු බුද්ධිමය ආබාධ සහිත දරුවන්ට බොහෝ විට සන්නිවේදනය කිරීම විශේෂයෙන් දුෂ්කර වන අතර ශාරීරික ක්‍රියාකාරකම්වල යෙදීමට අපහසු වේ. ඔවුන් ආශ්‍රිතව වෛද්‍ය තත්වයන් වර්ධනය වීමටද වැඩි ඉඩක් ඇත. ඔවුන්ට සාමාන්‍යයෙන් පැය 24 පුරාම රැකවරණය සහ සහාය අවශ්‍ය වේ.
මෘදු බුද්ධිමය ආබාධ සහිත දරුවන්ට නිසි සහාය ඇතිව පූර්ණ ක්‍රියාකාරී ජීවිතයක් ගත කළ හැකිය. කෙසේ වෙතත්, දරුණු බුද්ධිමය ආබාධ සහිත දරුවන්ට වඩා පුළුල් සහ නිරන්තර සහාය අවශ්‍ය වේ.
ඉගෙනීමේ ආබාධ – Learning Disorders
ඉගෙනීමේ ආබාධ යනු පුද්ගලයෙකුට නව දේවල් ඉගෙන ගැනීමට ඇති හැකියාවට සැලකිය යුතු ලෙස බාධා කළ හැකි ස්නායු සංවර්ධන ආබාධ සමූහයකි. එහි ප්‍රතිඵලයක් වශයෙන්, පුද්ගලයාට කතා කිරීම, කියවීම, ලිවීම, අවධානය යොමු කිරීම, තොරතුරු තේරුම් ගැනීම, දේවල් මතක තබා ගැනීම, ගණිතමය ගණනය කිරීම් හෝ චලනයන් සම්බන්ධීකරණය කිරීම වැනි ගැටළු ඇති විය හැක. ඉගෙනීමේ ආබාධ සාමාන්‍යයෙන් තරුණ වයසේදී වර්ධනය වන අතර බොහෝ විට පුද්ගලයාගේ පාසල් කාලය තුළ රෝග විනිශ්චය කරනු ලැබේ. කෙසේ වෙතත්, සමහර අය උසස් අද්‍යාපන ආයතනයකට යන තෙක් හෝ රැකියාවක් ලබා ගන්නා තෙක් රෝග විනිශ්චය නොකරන අතර අනෙක් අයට කිසි විටෙකත් නිල රෝග විනිශ්චයක් නොලැබේ.
ඉගෙනීමේ ආබාධ සහිත පුද්ගලයින්ට සාමාන්‍යයෙන් උසස් බුද්ධියක් ඇති අතර බොහෝ විට විද්‍යාව, ගණිතය, ලලිත කලාවන් සහ වෙනත් නිර්මාණාත්මක මාධ්‍යයන් වැනි ක්ෂේත්‍රවල දක්ෂතා දක්වයි. මේ පුද්ගලයින් සාමාන්‍යයෙන් දීප්තිමත් හා බුද්ධිමත් ය, නමුත් ඔවුන්ගේ හැකියාවන් සහ ඔහුගේ වයසේ කෙනෙකුගෙන් අපේක්ෂා කරන කුසලතා අතර පරතරයක් තිබිය හැකිය.
ඉගෙනීමේ ආබාධ වර්ග තුනකි:
- Dyslexia: ඩිස්ලෙක්සියා යනු වඩාත් සුලභ ඉගෙනීමේ ආබාධයයි. එය වචන කථා කිරීම, කියවීම, ලිවීම හෝ තේරුම් ගැනීමේ අපහසුතා මගින් සංලක්ෂිත භාෂා සැකසුම් ආබාධයකි.
- Dysgraphia: ඩිස්ග්‍රැෆියා ආබාධයේදී වචන මාලාව, අක්ෂර වින්‍යාසය, ව්‍යාකරණ, මතකය සහ විවේචනාත්මක චින්තනය වැනි ගැටළු හේතුවෙන් ඩිස්ග්‍රැෆියා සහිත පුද්ගලයින්ට ඔවුන්ගේ සිතුවිලි ලිවීමට අපහසු විය හැකිය.
- Dyscalculia: ඩිස්කැල්කියුලා ආබාධය, මෙය සමහර විට “ගණිත dyslexia” ලෙස ද හැඳින්වේ, මෙම තත්වයට ගණිතය සම්බන්ධ ඉගෙනීමේ ආබාධ ඇතුළත් වේ.
මෙම ආබාධ නිසි සහාය සහ මැදිහත්වීම් සමඟ කළමනාකරණය කළ හැකිය. යමෙකුට ඉගෙනීමේ ආබාධයක් ඇතැයි ඔබ සැක කරන්නේ නම්, රෝග විනිශ්චය සහ ප්‍රතිකාර සඳහා වෘත්තීය උපකාර පැතීම ඉතා වැදගත් වේ.
ස්නායු සංවර්ධන මෝටර්/චලන ආබාධ – Neurodevelopmental Motor Disorders
ස්නායු සංවර්ධන මෝටර්/චලන ආබාධ යනු ඉගෙනීම, පාලනය කිරීම සහ මෝටර්/චලන කුසලතා ක්‍රියාත්මක කිරීමේ සංවර්ධන ඌනතාවයන් මගින් සංලක්ෂිත තත්වයන් සමූහයකි. මානසික ආබාධ පිළිබඳ රෝග විනිශ්චය සහ සංඛ්‍යානමය අත්පොත (DSM-5) හි ස්නායු සංවර්ධන ආබාධ කාණ්ඩයේ ඒවා ලැයිස්තුගත කර ඇත.
විවිධ මෝටර්/චලන ආබාධ පවතින ටික් වර්ගය සහ රෝග ලක්ෂණ වල කාලසීමාව අනුව වෙනස් වේ. ටික් ආබාධ යනු ස්වේච්ඡා චලනයන් හෝ ටික් ලෙස හඳුන්වන ශබ්ද ඇති කරන තත්වයන් සමූහයකි. ටික් යනු මෝටර්/චලන (මාංශ පේශිවලට බලපාන) හෝ කටහඬ (හඬට බලපාන) විය හැකිය.
ටික් ආබාධ සහිත පුද්ගලයින්ට මෝටර්, කටහඬ හෝ ටික් වර්ග දෙකේ එකතුවක් තිබිය හැක. DSM-5 හි ලැයිස්තුගත කර ඇති මෝටර් ආබාධ හතට ඇතුළත් වන්නේ:
- සංවර්ධන සම්බන්ධීකරණ ආබාධය
- Stereotypic Movement Disorder
- Tourette Syndrome (Turette’s disorder ලෙසද හැඳින්වේ)
- ස්ථීර (නිදන්ගත) වාචික හෝ මෝටර් ටික් ආබාධ
- තාවකාලික ටික් ආබාධය
- වෙනත් නිශ්චිත ටික් ආබාධ
- නිශ්චිත නොවන ටික් ආබාධ
මෙම සෑම ආබාධයකටම ආවේණික ලක්ෂණ සහ ගැටළු ඇත. නිදසුනක් වශයෙන්, සංවර්ධන සම්බන්ධීකරණ ආබාධය (DCD) ළමා වියේදී ආරම්භ වන අතර එය අවුල් සහගත බවට සහ සම්බන්ධීකරණය දුර්වල වීමට හේතු වේ. DCD සහිත දරුවන්ගේ ඔවුන්ගේ වයස් කාණ්ඩයේ අනෙක් අයට සාපේක්ෂව මෝටර් සම්බන්ධීකරණය දුර්වල පවතී. සංවර්ධන සම්බන්ධීකරණ ආබාධයට ප්‍රතිකාර කිරීම ප්‍රත්‍යක්ෂ මෝටර් පුහුණුව සහ ශාරීරික අධ්‍යාපනය ඇතුළත් වේ.
සංවර්ධන භාෂා ආබාධය – Developmental Language Disorder
සංවර්ධන භාෂා ආබාධය (DLD) යනු භාෂාව ඉගෙනීමට, තේරුම් ගැනීමට සහ භාවිතා කිරීමට බාධා කරන ස්නායු සංවර්ධන ආබාධයකි. මෙම භාෂා දුෂ්කරතා, ශ්‍රවණාබාධ හෝ ඔටිසම් වැනි වෙනත් තත්වයන් මගින් හෝ භාෂාවට නිරාවරණය නොවීම වැනි තත්වයන් නිසා ඇති නොවන ඒවාය.
DLD දරුවාගේ කතා කිරීමට, සවන් දීමට, කියවීමට සහ ලිවීමට බලපෑම් කළ හැකිය. එය විශේෂිත භාෂා ආබාධ, භාෂා ප්‍රමාදය හෝ Developmental Dysphasia ලෙසද හැඳින්වේ. එය ළදරු පාසලේ ළමුන් 14 දෙනෙකුගෙන් 1 දෙනෙකුට බලපාන වඩාත් සුලභ සංවර්ධන ආබාධවලින් එකකි. DLD හි බලපෑම වැඩිහිටි විය දක්වාම පවතී.
සංවර්ධන භාෂා ආබාධ සහිත පුද්ගලයින්ට භාෂාව කතා කිරීමට සහ තේරුම් ගැනීමට අපහසු වේ. දරුවාට DLD තිබේ නම්, ඔවුන් වාක්‍යයක වචන මිශ්‍ර කිරීම හෝ ඔබ ඔවුන්ගෙන් කිරීමට ඉල්ලා සිටින දේ වරදවා වටහා ගත හැකිය. ජීවිත කාලය පුරාම පවතින තත්වයක් වන මෙය, බොහෝ විට “සැඟවුණු ආබාධිත” ලෙස හැඳින්වේ, මන්ද යමෙකුට DLD ඇති බව සැමවිටම නොපෙනේ.
දරුවන්ට අවශ්‍ය දේ පැවසීමට වචන සෙවීමට අරගල කිරීම, ඔවුන්ගේ වචන වාක්‍යයක මිශ්‍ර කිරීම, සීමිත වචන මාලාවක් තිබීම, ඔබ ඔවුන්ගෙන් කිරීමට ඉල්ලා සිටින්නේ කුමක්ද යන්න තේරුම් නොගැනීම හෝ උපදෙස් පිළිපැදීම අපහසු වීම වැනි රෝග ලක්ෂණ ළමුන් තුළ ඇති DLD රෝග ලක්ෂණවලට ඇතුළත් විය හැකිය. . ඔවුන්ට අතීතය, වර්තමානය සහ අනාගතය පිළිබඳ අදහස් වටහා ගැනීමට ද අපහසු විය හැකිය.
ජානමය ආබාධ – Genetic Disorders
බිඳෙනසුලු X සින්ඩ්‍රෝමය, ඩවුන් සින්ඩ්‍රෝමය, රෙට් සින්ඩ්‍රෝමය, හයිපොගොනඩොට්‍රොපික් හයිපොගෝනඩල් සින්ඩ්‍රෝම් (Fragile X syndrome, Down syndrome, Rett syndrome and Hypogonadotropic hypogonadal syndromes) ජානමය ආබාධ සඳහා උදාහරණ කිහිපයක් වේ. ඒවා ඇතිවන්නේ මිනිස් සෛල තුළ ඇති ජානමය ද්‍රව්‍යවල අසාමාන්‍යතා නිසාය. මෙම ආබාධ උරුම වී හෝ නව විකෘතියක් නිසා ඇති විය හැක.
ඩවුන් සින්ඩ්‍රෝමය
ඩවුන් සින්ඩ්‍රෝමය, ට්‍රයිසෝම 21 ලෙසද හැඳින්වේ, එය වර්ණදේහ 21 හි තුන්වන පිටපතේ සම්පූර්ණ හෝ කොටසක් තිබීම නිසා ඇති වන ජානමය ආබාධයකි. මෙම අමතර ප්‍රවේණික ද්‍රව්‍යය ඩවුන් සින්ඩ්‍රෝමයේ වර්ධන වෙනස්කම් සහ භෞතික ලක්ෂණ ඇති කරයි.
ඩවුන් සින්ඩ්‍රෝමය පුද්ගලයන් අතර බරපතලකම අනුව වෙනස් වන අතර එය ජීවිත කාලය පුරාම බුද්ධිමය ආබාධ සහ සංවර්ධන ප්‍රමාදයන් ඇති කරයි. එය වඩාත් සුලභ ජානමය වර්ණදේහ ආබාධයක් වන අතර ළමුන් තුළ ඉගෙනීමේ දුර්වලතා ඇති කරයි. එය සාමාන්‍යයෙන් හෘදය සහ ආමාශ ආන්ත්‍රයික ආබාධ ඇතුළු අනෙකුත් කායික අසාමාන්‍යතා ද ඇති කරයි.
ඩවුන් සින්ඩ්‍රෝමය ඇති සෑම පුද්ගලයෙකුම ඔහුටම ආවේනික වු රෝග ලක්ෂණ පෙන්නුම් කරයි – බුද්ධිමය හා සංවර්ධන ගැටළු මෘදු, මධ්‍යස්ථ හෝ දරුණු විය හැකිය. සමහර අය සෞඛ්‍ය සම්පන්න වන අතර අනෙක් අයට බරපතල හෘද දෝෂ වැනි සැලකිය යුතු සෞඛ්‍ය ගැටලු තිබේ.
ඩවුන් සින්ඩ්‍රෝම් සහිත ළමුන් සහ වැඩිහිටියන්ගේ මුහුණේ සුවිශේෂී ලක්ෂණ ඇත. ඩවුන් සින්ඩ්‍රෝමය ඇති සියලුම පුද්ගලයින්ට සමාන ලක්ෂණ නොතිබුණද,
වඩාත් පොදු ලක්ෂණ සමහරක් පහත ඇතුළත් වේ:
- පැතලි මුහුණ
- කුඩා හිස
- කෙටි බෙල්ල
- නෙරා ඇති දිව
- ඉහළට නැඹුරු අක්ෂි (Palpebral Fissures)
- අසාමාන්‍ය හැඩැති හෝ කුඩා කන්
- දුර්වල මාංශ පේශි තානය
- අත්ලෙහි තනි රැල්ලක් සහිත පුළුල්, කෙටි අත්
- සාපේක්ෂව කෙටි ඇඟිලි සහ කුඩා අත් සහ පාද
- අධික නම්‍යශීලී බව
- බ්‍රෂ්ෆීල්ඩ්ස් ලප ලෙස හඳුන්වන ඇසේ වර්ණවත් කොටසේ (අයිරිස්) කුඩා සුදු ලප
- කෙටි උස
ඩවුන් සින්ඩ්‍රෝමය ඇති ළදරුවන් සාමාන්‍ය ප්‍රමාණය විය හැකි නමුත් සාමාන්‍යයෙන් ඔවුන් සෙමින් වර්ධනය වන අතර එම වයසේ සිටින අනෙකුත් දරුවන්ට වඩා කෙටි වේ. ඩවුන් සින්ඩ්‍රෝමය ඇති බොහෝ දරුවන්ට මෘදු හා මධ්‍යස්ථ සංජානන දුර්වලතා ඇත. භාෂාව ප්‍රමාද වන අතර කෙටි කාලීන සහ දිගු කාලීන මතකය යන දෙකටම ආබාධය බලපායි.
ඩවුන් සින්ඩ්‍රෝමය සඳහා ප්‍රතිකාරයක් නොමැත. කෙසේ වෙතත්, අධ්‍යාපනය සහ නිසි සැලකිල්ල මත ජීවන තත්ත්වය වැඩිදියුණු කළ හැක. ඩවුන් සින්ඩ්‍රෝමය ඇති සමහර දරුවන් සාමාන්‍ය පාසල් පන්තිවල අධ්‍යාපනය ලබන අතර අනෙක් අයට වඩාත් විශේෂිත අධ්‍යාපනයක් අවශ්‍ය වේ.
