සොමැටික් රෝග ලක්ෂණ සහ ආබාධ – Somatic Symptom and Related Disorders (SSDs)
Somatic Symptoms and Related Disorders (SSDs) යනු අධික සෞඛ්‍ය සම්බන්ධ කාංසාව සහ නොනවතින කායික (ශාරීරික) රෝග ලක්ෂණ කෙරෙහි අවධානය යොමු කරන මානසික සෞඛ්‍ය තත්වයන් සමූහයකි. මෙම රෝග ලක්ෂණ පුද්ගලයෙකුට අසමානුපාතික ලෙස පීඩාවට පත් කරන අතර ඔවුන්ගේ දෛනික ක්‍රියාකාරිත්වය අඩාල කරයි.
සොමැටික් රෝග ලක්ෂණ සහ ආබාධ (SSD) සඳහා පොදු හේතු
SSD වල නිශ්චිත හේතුව පැහැදිලි නැත, නමුත් සාධක කිහිපයක්ම භූමිකාව ඉටු කළ හැකිය:
- වේදනාවට වැඩි සංවේදීතාවයක් වැනි ජානමය සහ ජීව විද්‍යාත්මක සාධක.
- ජානමය හෝ පාරිසරික හෝ දෙකම විය හැකි පවුල් බලපෑම.
- සෘණාත්මක පෞරුෂ ලක්ෂණය, මෙය රෝගාබාධ සහ කායික රෝග ලක්ෂණ හඳුනා ගන්නා ආකාරය සහ වටහා ගන්නා ආකාරය කෙරෙහි බලපෑ හැකිය.
සොමැටික් රෝග ලක්ෂණ සහ ආබාධ (SSD) වර්ග
DSM-5 සොමැටික් රෝග ලක්ෂණ සහ ආබාධ (SSD) වර්ග කිහිපයක් ගෙනහැර දක්වයි:
- Somatization/සෝමාටිසේෂන් ආබාධය
Somatisation/සෝමාටිසේෂන් ආබාධය යනු මානසික සාධක නිසා ඇතිවන හෝ නරක අතට හැරෙන කායික රෝග ලක්ෂණ අත්දකින මානසික සෞඛ්‍ය තත්වයකි. Somatisation/ සෝමාටිසේෂන් ආබාධයේ ඇති විය හැකි සමහර රෝග ලක්ෂණ නම්:
- හිස, පපුව, උදරය, සන්ධි හෝ මාංශ පේශී වැනි ශරීරයේ විවිධ කොටස්වල වේදනාව.
- තෙහෙට්ටුව, දුර්වලතාවය හෝ අඩු ශක්තිය.
- කරකැවිල්ල, ක්ලාන්ත වීම හෝ සමබරතාවයේ ගැටළු.
- ඔක්කාරය, වමනය, පාචනය හෝ මලබද්ධය.
- ශිෂ්ණය ඍජු වීමේ අපහසුව, වේදනාකාරී සංසර්ගය හෝ අක්‍රමවත් ඔසප් වීම වැනි ලිංගික ගැටළු.
- සමේ කැසීම, කුෂ්ඨ හෝ දද වැනි සමේ ගැටළු.
මෙම රෝග ලක්ෂණ පුද්ගලයා විසින් හිතාමතාම ව්‍යාජ හෝ නිපදවන ලද ඒවා නොවේ, නමුත් ඒවා දෛනික ක්‍රියාකාරිත්වයේ සැලකිය යුතු පීඩාවක් සහ දුර්වලතාවයක් ඇති කරයි. පුද්ගලයාට තම සෞඛ්‍යය ගැන අධික කනස්සල්ලක්, කාංසාවක් හෝ බියක් ද ඇති විය හැකි අතර, ඔවුන්ගේ රෝග ලක්ෂණ සඳහා සතුටුදායක පැහැදිලි කිරීමක් සොයා නොගෙන නිතර වෛද්‍ය ප්‍රතිකාර හෝ පරීක්ෂණ සඳහා යොමු විය හැකිය.
සෝමාටිසේෂන් ආබාධ සඳහා ප්‍රතිකාර කිරීම සාමාන්‍යයෙන් සංජානන චර්යා චිකිත්සාව (CBT) වැනි මනෝචිකිත්සාවන් ඇතුළත් වේ, එමඟින් පුද්ගලයාට ඔවුන්ගේ රෝග ලක්ෂණ වලට දායක වන ඔවුන්ගේ නිෂේධාත්මක සිතුවිලි සහ හැඟීම් හඳුනා ගැනීමට සහ වෙනස් කිරීමට උපකාරී වේ. විෂාදනාශක හෝ කාංසාව මර්දන ඖෂධ වැනි ඖෂධ, පවතින මානසික ගැටලුවලට උපකාර කිරීමට හෝ සමහර කායික රෝග ලක්ෂණ සමනය කිරීමට ද නියම කළ හැක. මීට අමතරව, පුද්ගලයාට මුහුණ දීමේ කුසලතා, ලිහිල් කිරීමේ ක්‍රම, ආතති කළමනාකරණය සහ සෞඛ්‍ය සම්පන්න ජීවන රටා පුරුදු ඉගෙනීමෙන් ප්‍රයෝජන ගත හැකිය.
- පරිවර්තන ආබාධය/Conversion disorder
පරිවර්තන ආබාධය/Conversion disorder යනු ස්නායු හෝ වෙනත් වෛද්‍ය තත්වයක් මගින් පැහැදිලි නොකළ ශාරීරික රෝග ලක්ෂණ ඇති කරන මානසික සෞඛ්‍ය තත්වයකි. රෝග ලක්ෂණ සැබෑ වන අතර පුද්ගලයාගේ චලනය, සංවේදනයන් හෝ සංජානන ක්‍රියාකාරකම් වලට බලපෑම් කළ හැකිය. පරිවර්තන ආබාධයේ/Conversion disorder සමහර රෝග ලක්ෂණ:
- අතපය හෝ මුළු සිරුරම දුර්වල වීම හෝ අංශභාගය.
- වෙව්ලීම, කැක්කුම, හෝ “ටික්” (Tics) වැනි අසාමාන්‍ය චලනයන්.
- සමතුලිතතාවය හෝ සම්බන්ධීකරණය නැතිවීම.
- ගිලීමේ හෝ කතා කිරීමේ අපහසුව.
- ශරීරයේ කොටසක හිරිවැටීම හෝ සංවේදීතාව නැති වීම.
- අන්ධභාවය, ද්විත්ව දර්ශනය හෝ වෙනත් පෙනීමේ ගැටළු.
- බිහිරි බව, කන් වල නාද වීම හෝ වෙනත් ශ්‍රවණ ගැටළු.
- ස්වේච්ඡා නොවන චලනයන් හෝ වෙව්ලිමේ සහ සිහිය නැතිවීමේ කථාංග.
- මතකය නැතිවීම හෝ ව්‍යාකූලත්වය.
පරිවර්තන/Conversion ආබාධයට නිශ්චිත හේතුව නොදන්නා නමුත් එය ආතතිය, කම්පනය හෝ මනෝවිද්‍යාත්මක සාධක සමඟ සම්බන්ධ විය හැකිය. ජානමය, ජීව විද්‍යාත්මක හෝ සමාජීය සාධක ද ඊට බලපෑ හැකිය. පරිවර්තන ආබාධය අපයෝජනය, නොසලකා හැරීම් හෝ ප්‍රචණ්ඩත්වය අත්විඳ ඇති පුද්ගලයින් තුළ බහුලව දක්නට ලැබේ. එසේම මෙම ආබාධය ස්නායු ආබාධයක් හෝ ශාරීරික රෝගයක් මගින් ද අවුලුවාලිය හැකිය.
පරිවර්තන ආබාධ සඳහා ප්‍රතිකාර කිරීමට සාමාන්‍යයෙන් මනෝචිකිත්සාව, භෞත චිකිත්සාව සහ සමහර ඖෂධ ඇතුළත් වේ. මනෝචිකිත්සාව රෝග ලක්ෂණ ඇති කරන හෝ නරක අතට හැරිය හැකි චිත්තවේගීය ගැටළු තේරුම් ගැනීමට සහ ඒවාට සාර්ථකව මුහුණ දීමට උපකාර කරයි. භෞත චිකිත්සාව සංචලනය සහ ක්‍රියාකාරිත්වය වැඩි දියුණු කිරීමට උපකාරී වේ. මානසික අවපීඩනය හෝ කාංසාව වැනි ඕනෑම සමගාමී මානසික සෞඛ්‍ය තත්වයන් කළමනාකරණය කිරීමට ඖෂධ උපකාර කරයි. ප්‍රතිකාරයේ පරමාර්ථය වන්නේ පීඩාව අවම කර ජීවන තත්ත්වය වැඩිදියුණු කිරීමයි.
- වේදනා ආබාධ
වේදනා අක්‍රමිකතාව යනු එක් ප්‍රදේශයක හෝ වැඩි ප්‍රදේශයක රෝගියෙකු විසින් අත්විඳින නිදන්ගත වේදනාව මූලික රෝග ලක්ෂණය වන කායික රෝග ලක්ෂණ ආබාධයකි. වේදනාව බොහෝ විට දරුණු වන අතර එය රෝගියාගේ නිසි ක්‍රිකාරිත්වයට බාධා කරයි. වේදනාවේ කාලසීමාව දින කිහිපයක් හෝ වසර ගණනාවක් තරම් විය හැක.
හේතු:
වේදනා ආබාධ සඳහා නිශ්චිත හේතුව නොදන්නා නමුත් එය මානසික ආතතිය නිසා ඇති වූවක් යැයි සැලකේ. මෙම ආබාධය බොහෝ විට සිදුවන්නේ හදිසි අනතුරකින් පසුව, වේදනාව ඇති කළ අසනීපයක් තුළදී හෝ මත්ද්‍රව්‍යවලට ඇබ්බැහිවී භාවිතයෙන් ඉවත් වීමෙන් පසුවය. වේදනා ආබාධ ඇතිවීමට හේතු පිළිබඳ න්‍යායයන් කිහිපයක් තිබේ:
- මනෝගති විද්‍යා න්‍යායය/Psychodynamic theory: අවිඥානික ගැටුම් හෝ ආශාවන් ඒ පිළිබඳ සවිඥානික දැනුවත්භාවයෙන් පුද්ගලයා ආරක්ෂා කිරීම සඳහා සොමාටික් රෝග ලක්ෂණ බවට පරිවර්තනය කරනු ලැබේ.
- චිත්තවේගයන් සහ සන්නිවේදනය: දරුවන්ට, වෙනත් ආකාරයකින් ඔවුන්ගේ අදහස් ප්‍රකාශ කිරීමට හෝ දැන්වීමට හැකියාවක් නොමැති විට කායික රෝග ලක්ෂණ මගින් එම පීඩාවන් පෙන්නුම් කරයි.
- සමාජීය බලපෑම්: පවුල් හෝ සංස්කෘතීන් තුළ මානසික ආබාධවලට පිළිකුලක් දක්වන විට, දුක භෞතික වශයෙන් ප්‍රකාශ කළ හැකිය.
- ඉගෙනීමේ න්‍යාය: දරුවන්, පවුලේ සාමාජිකයෙකු අනුකරණය කිරීමට හෝ “අසනීප” වීමෙන් ඇති විය හැකි වාසි ලබා ගැනීමට ඉගෙන ගනී.
- පවුල් පද්ධති න්‍යාය: පවුලක දරුවෙකුගේ භූමිකාව පවුලේ ගතිකත්වයේ කොටසක් ලෙස රෝගී පුද්ගලයා විය හැකිය.
- කම්පනය සහ අපයෝජනය: මෙයට කායික, මනෝවිද්‍යාත්මක හෝ ඒ දෙකම ඇතුළත් වේ.
රෝග ලක්ෂණ:
වේදනා ආබාධයේ පොදු අතුරු ආබාධ හෝ සහසම්බන්ධතා අතරට මානසික අවපීඩනය, කාංසාව, අක්‍රියතාව, ආබාධිතභාවය, නින්දට බාධා, තෙහෙට්ටුව සහ සමාජ සම්බන්ධතා කඩාකප්පල් කිරීම ඇතුළත් වේ.
ප්‍රතිකාර:
වේදනා ආබාධ සඳහා ප්‍රතිකාරය පදනම් වන්නේ වේදනාවෙන් ඉක්මන් සහනයන් මත ය. ප්‍රතිකාර සඳහා මෝෆීන්, කටු චිකිත්සාව සහ විද්‍යුත් උත්තේජනය වැනි ඔපියොයිඩ/Opioids භාවිතය ඇතුළත් වේ. වේදනා ආබාධ සඳහා භාවිතා කරන ඖෂධ අතර Acetaminophen, Ibuprofen, Morphine, Codeine, Hydrocodone, Methocarbamol (මාංශ පේශි ලිහිල් කරන්නන්: මෘදු හා මධ්‍යස්ථ වේදනාව පාලනය කිරීමට භාවිතා කරයි), සහ ඩයික්ලොෆෙනැක් (වේදනා නාශක: ක්‍රීම් සහ ස්ප්‍රේ සමට කෙලින්ම යොදන අතර එය මධ්‍යස්ථ වේදනාව අඩු කිරීමට උපකාරී වේ) යන ඖෂධ වේ. ඖෂධ සහ භෞත චිකිත්සාවට අමතරව, ජීවන රටාව වෙනස් කිරීම අවශ්‍ය වේ. තමාව ක්‍රියාශීලීව තබාගැනීම, භාවනාව සහ ගැඹුරු හුස්ම ගැනීම වැනි ලිහිල්කරණ ක්‍රම ප්‍රගුණ කිරීම සහ සම්බාහන චිකිත්සාව මගින් මාංශ පේශිවල ආතතිය සමනය කළ හැකිය.
- හයිපොකොන්ඩ්‍රියාසිස්/Hypochondriasis
හයිපොකොන්ඩ්‍රියාසිස්, අසනීප කාංසා ආබාධ ලෙසද හැඳින්වේ, එය දරුණු රෝගයක් ගැන අධික කනස්සල්ලෙන් සංලක්ෂිත මානසික සෞඛ්‍ය තත්වයකි. වෛද්‍ය පරීක්‍ෂණවලින් දරුණු රෝගී තත්ත්වයක කිසිදු සලකුණක් නොපෙන්වන විට පවා සෞඛ්‍යය පිළිබඳ මෙම උනන්දුව දිගටම පවතී.
හේතු:
හයිපොහොන්ඩ්‍රියාසිස් සඳහා නිශ්චිත හේතුව නොදනී, නමුත් සාධක කිහිපයක්ම භූමිකාව ඉටු කළ හැකිය:
- පොදු රෝග ලක්ෂණ සැලකිය යුතු රෝගයක් ලෙස වැරදි ලෙස අර්ථ දැක්වීම.
- පවුල් ඉතිහාසය – සෞඛ්‍ය කනස්සල්ල සහිත දෙමාපියන් හෝ සහෝදර සහෝදරියන් සමඟ ජීවත් වීම.
- බරපතල ළමා ආසාදනයක් හෝ අසනීපයක් පිළිබඳ අතීත අත්දැකීම්.
- අපයෝජනය හෝ නොසලකා හැරීම වැනි ළමා කම්පන.
- පවුල තුළ ඇති සෞඛ්‍ය කනස්සල්ල හෝ වෙනත් කාංසා ආබාධ.
රෝග ලක්ෂණ:
හයිපොහොන්ඩ්‍රියාසිස් වල පොදු රෝග ලක්ෂණ වලට ඇතුළත් වන්නේ:
- බරපතල රෝගී තත්වයක් ඇති වීම හෝ ලබා ගැනීම ගැන උනන්දු වීම.
- ශරීරයේ සංවේදනයන් රෝග ලක්ෂණ යැයි කනස්සල්ලට පත්වීම.
- සෞඛ්‍ය තත්ත්වය ගැන පහසුවෙන් කලබල වීම.
- සෘණ සෞඛ්‍ය පරීක්ෂණ ප්‍රතිඵල, ප්‍රතික්ෂේප කිරීම.
- අසනීපයේ සලකුණු සඳහා ශරීරය නැවත නැවතත් පරීක්ෂා කිරීම.
- ආසාදනයක් වැළඳේ යැයි බියෙන් පුද්ගලයන් හෝ ස්ථාන මඟ හැරීම.
- රෝගය ගැන නිරන්තර කතා කිරීම සහ සහතික කිරීම සඳහා වෛද්‍යවරුන් සමඟ හමුවීම් වෙන්කරවා ගැනීම.
ප්‍රතිකාර:
හයිපොහොන්ඩ්‍රියාසිස් සඳහා ප්‍රතිකාර කිරීමට සාමාන්‍යයෙන් මනෝචිකිත්සාව, විශේෂයෙන් සංජානන චර්යා චිකිත්සාව (CBT) ඇතුළත් වේ, එමඟින් පුද්ගලයාට ඔවුන්ගේ රෝග ලක්ෂණ වලට දායක වන ඔවුන්ගේ නිෂේධාත්මක සිතුවිලි සහ හැඟීම් හඳුනා ගැනීමට සහ වෙනස් කිරීමට උපකාරී වේ. තෝරාගත් සෙරොටොනින් නිෂේධක (SSRIs) වැනි ඖෂධ ද පවතින මනෝවිද්‍යාත්මක ගැටළු සඳහා උපකාර කිරීමට හෝ සමහර ශාරීරික රෝග ලක්ෂණ සමනය කිරීමට නියම කළ හැකිය.
- වෙනත් නිශ්චිත කායික රෝග ලක්ෂණ සහ අදාළ සෝමැටික් ආබාධ
අර්ථ දැක්වීම:
පුද්ගලයෙකුට සමාජ, වෘත්තීය හෝ වෙනත් වැදගත් ක්‍රියාකාරී ක්ෂේත්‍රවල සැලකිය යුතු පීඩාවක් හෝ දුර්වලතාවයක් ඇති කරන සෝමාටික් වර්ගයේ රෝග ලක්ෂණ ඇත්නම් “වෙනත් නිශ්චිත කායික රෝග ලක්ෂණ සහ අදාළ සෝමැටික් ආබාධ” රෝග විනිශ්චය භාවිතා කළ හැකිය. එම රෝග ලක්ෂණ වෙනත් නිශ්චිත කායික රෝග සෝමැටික් ආබාධ ලක්ෂණ සහ ඒ ආශ්‍රිත ආබාධ සඳහා සම්පූර්ණ නිර්ණායක සපුරාලන්නේ නැති විය යුතුය.
හේතුව:
නිශ්චිත හේතුව නොදනී. පහත සඳහන් කරුණු වැනි සාධක කිහිපයක් සම්බන්ධ විය හැකිය:
- කාංසාව සහ මානසික අවපීඩනය වැනි මානසික ආබාධ සහ කම්පන හෝ අපයෝජන ඉතිහාසය මෙම තත්වයේ අවදානම වැඩි කරයි.
- පවුලේ බලපෑම සහ පරිසරය.
- ජාන සහ පවුල් ඉතිහාසය.
- ඉගෙනගත් හැසිරීම/Learned behavior.
- හැඟීම් සැකසීමේ ගැටළු.
- සෘණාත්මක දැක්ම සහ පෞරුෂය.
- වේදනාව සහ අනෙකුත් සංවේදනයන් සඳහා සංවේදීතාව වැඩි වීම වැනි ජීව විද්‍යාත්මක සාධක.
වර්ග:
“වෙනත් නිශ්චිත” රෝග විනිශ්චය භාවිතා කර නියම කළ හැකි ආබාධ සඳහා උදාහරණ පහත දැක්වේ:
- කෙටි සොමැටික් රෝග ලක්ෂණ ආබාධය: රෝග ලක්ෂණ වල කාලසීමාව මාස 6 කට වඩා අඩුය.
- කෙටි අසනීප කාංසා ආබාධය: රෝග ලක්ෂණ වල කාලය මාස 6 කට වඩා අඩුය.
- අධික සෞඛ්‍ය හා සම්බන්ධ හැසිරීම් නොමැතිව අසනීප කාංසා ආබාධය: අසනීප කාංසා ආබාධ සඳහා නිර්ණායක සපුරා නොමැති විය යුතුය.
- Pseudocyesis (False Pregnancy/බොරු ගැබ් ගැනීම): ගර්භණීභාවය පිළිබඳ වෛෂයික සංඥා සහ වාර්තා වූ ගැබ්ගැනීමේ රෝග ලක්ෂණ සමඟ සම්බන්ධ වී ඇති ගැබ් ගැනීම පිළිබඳ වැරදි විශ්වාසයක්.
රෝග ලක්ෂණ:
- වේදනාව හෝ හුස්ම හිරවීම වැනි විශේෂිත සංවේදනයන් හෝ තෙහෙට්ටුව හෝ දුර්වලතාවය වැනි වඩාත් පොදු රෝග ලක්ෂණ.
- රෝග ලක්ෂණ, පිළිකා හෝ හෘද රෝග වැනි රෝගී තත්ත්වයකට සම්බන්ධ නොවිය හැකි වුවද රෝග ලක්ෂණ එම රෝග වලට සම්බන්ධ කර සිතීම
- වේදනාව.
- රෝග ලක්ෂණ කුමක් වුවත්, එම රෝග ලක්ෂණ වලට සම්බන්ධ සැලකිය යුතු ගැටළු ඇති කරන, ක්‍රියා කිරීම අපහසු කරවන, සහ සමහර විට ආබාධිත විය හැකි අධික සිතුවිලි, හැඟීම් හෝ හැසිරීම්.
ප්‍රතිකාර:
ප්‍රධාන ප්‍රතිකාරය මනෝ චිකිත්සාවයි. සමහර අවස්ථාවලදී ඖෂධ ලබා දිය හැකිය. කායික රෝග ලක්ෂණ ආබාධ සඳහා භාවිතා කරන ඖෂධ අතර Amitriptyline, Sertraline, Mirtazapine (මානසික අවපීඩනයේ රෝග ලක්ෂණ අඩු කිරීම සඳහා විෂාදනාශක), Clonazepam, සහ Etizolam (රෝග ලක්ෂණ සමඟ පීඩාව අඩු කිරීම සඳහා Anxiolytics) ඇතුළත් වේ. Somatic symptom disorder සඳහා වන ප්‍රතිකාරයට සංජානන හැසිරීම් ප්‍රතිකාරය ඇතුළත් වන අතර, සිතුවිලි සහ හැඟීම්වල සෘණාත්මක රටා වෙනස් කිරීම සහ ක්‍රියාකාරකම් ක්‍රමයෙන් වැඩි කිරීම දිරිමත් කිරීම ඇතුළත් වේ.
සොමැටික් රෝග ලක්ෂණ සහ ආබාධ (SSD) වල පොදු රෝග ලක්ෂණ
- වේදනාව හෝ හුස්ම හිරවීම වැනි විශේෂිත සංවේදනයන් හෝ තෙහෙට්ටුව හෝ දුර්වලතාවය වැනි වඩාත් පොදු රෝග ලක්ෂණ.
- රෝග ලක්ෂණ, පිළිකා හෝ හෘද රෝග වැනි රෝගී තත්ත්වයකට සම්බන්ධ නොවිය හැකි වුවද රෝග ලක්ෂණ එම රෝග වලට සම්බන්ධ කර සිතීම.
- ඇතිවිය හැකි රෝග ගැන නිරන්තර කනස්සල්ල.
- සාමාන්‍ය කායික සංවේදනයන් දැඩි ශාරීරික රෝගාබාධයක සලකුණක් ලෙස බැලීම.
- කිසිදු සාක්ෂියක් නොමැති විට පවා රෝග ලක්ෂණ බරපතල බව සිතීම.
- ශාරීරික සංවේදනයන් තර්ජනාත්මක හෝ හානිකර යැයි සිතීම.
- වෛද්‍ය ඇගයීම සහ ප්‍රතිකාර ප්‍රමාණවත් නොවන බව දැනීම.
- ශාරීරික ක්‍රියාකාරකම් නිසා ඔබේ ශරීරයට හානි සිදු වේ යැයි බිය වීම.
- ඔබේ ශරීරයේ අසාමාන්‍යතා සඳහා නැවත නැවත පරීක්ෂා කිරීම.
- ඔබේ ගැටළු සමනය නොකරන හෝ ඒවා නරක අතට හැරෙන නිරන්තර සෞඛ්‍ය සේවා චාරිකා වල යෙදීම.
- වෛද්‍ය ප්‍රතිකාර වලට ප්‍රතිචාර නොදැක්වීම හෝ ඖෂධ අතුරු ආබාධ වලට අසාමාන්‍ය ලෙස සංවේදී වීම.
සොමැටික් රෝග ලක්ෂණ සහ ආබාධ (SSD) සඳහා පොදු ප්‍රතිකාර
SSD සඳහා ප්‍රධාන ප්‍රතිකාරය මනෝචිකිත්සාවයි, එය කථන චිකිත්සාව ලෙසද හැඳින්වේ. මෙය රෝග ලක්ෂණ සහ එදිනෙදා ජීවිතයේදී ක්‍රියා කිරීමට ඇති හැකියාව වැඩිදියුණු කිරීමට උපකාරී වේ. සමහර විට, ඖෂධ ද භාවිතා කළ හැකිය, විශේෂයෙන් මානසික අවපීඩනයෙන් පෙළෙන විට හා කාංසාව හෝ මානසික අවපීඩනයට පිළියම් යෙදීම සඳහා විෂාදනාශක වැනි ඖෂධ යොදා ගනී. අනෙකුත් ඵලදායී ප්‍රතිකාර විකල්පයන්ට සංජානන චර්යා චිකිත්සාව සහ සිහිකල්පනාව පදනම් කරගත් ප්‍රතිකාර ඇතුළත් වේ.
