නායකත්වය, පුද්ගලික වර්ධනය සහ මූල්‍ය සාක්ෂරතාවය: 21 වන සියවසේ සාර්ථකත්වය සඳහා මාර්ගය

I. හැඳින්වීම

මෙම ලේඛණය මගින් 21 වන සියවසට අත්‍යවශ්‍ය කුසලතා, ඉලක්ක තබා ගැනීම සහ ඒවා සාක්ෂාත් කර ගැනීම, මූල්‍ය කළමනාකරණය, ගැටළු විසඳීම, කණ්ඩායම් ක්‍රියාකාරිත්වය සහ නායකත්වය වැනි මාතෘකා ඔස්සේ ගැඹුරු අවබෝධයක් ලබා දීම අරමුණු කරයි. වර්තමාන වේගයෙන් වෙනස් වන ලෝකයේ පුද්ගලික සහ වෘත්තීය සාර්ථකත්වය සඳහා මෙම කුසලතා සහ දැනුම අත්‍යවශ්‍ය වන ආකාරය මෙහිදී අවධාරණය කෙරේ.

තාක්ෂණික දියුණුව සහ ගෝලීයකරණයත් සමඟ රැකියා වෙළඳපොළේ සහ සමාජයේ සිදුවන වෙනස්කම් හමුවේ, 21 වන සියවසේ කුසලතා වල වැදගත්කම පෙරට වඩා වැඩි වී ඇත. අනාගතයට සාර්ථකව මුහුණ දීමට සහ අභියෝග ජය ගැනීමට පුද්ගලයන් සූදානම් කිරීමේදී මෙම කුසලතා ප්‍රධාන කාර්යභාරයක් ඉටු කරයි. මෙම ලේඛණය තුළින් එම කුසලතා හඳුනාගෙන, ඒවා ප්‍රායෝගිකව යොදාගත හැකි ආකාරය පිළිබඳව විස්තරාත්මකව සාකච්ඡා කරනු ලැබේ.

II. 21 වන සියවසේ කුසලතා

21 වන සියවසේ කුසලතා යනු වේගයෙන් වෙනස් වන ලෝකයේ සාර්ථකත්වය සඳහා පුද්ගලයන්ට අවශ්‍ය වන මූලික හැකියාවන් සමූහයකි. මෙම කුසලතා සාම්ප්‍රදායික අධ්‍යාපනයෙන් ඔබ්බට ගොස්, විවේචනාත්මක චින්තනය, නිර්මාණශීලීත්වය, සහයෝගීතාවය සහ සන්නිවේදනය වැනි අංගයන් කෙරෙහි අවධානය යොමු කරයි. ලේඛනයට අනුව, මෙම කුසලතා දොළහක් ප්‍රධාන වශයෙන් හඳුනාගෙන ඇත:

• Critical thinking (විවේචනාත්මක චින්තනය)
• Creativity (නිර්මාණශීලීත්වය)
• Collaboration (සහයෝගිතාවය)
• Communication (සන්නිවේදනය)
• Information literacy (තොරතුරු සාක්ෂරතාව)
• Media literacy (මාධ්‍ය සාක්ෂරතාව)
• Technology Literacy (තාක්ෂණ සාක්ෂරතාව)
• Flexibility (නම්‍යශීලි බව)
• Leadership (නායකත්වය)
• Initiative (මුලපිරීම)
• Productivity (ඵලදායිතාව)
• Social skills (සමාජ කුසලතා)

මෙම සෑම කුසලතාවක්ම දෛනික ජීවිතයේදී සහ වෘත්තීය ජීවිතයේදී වැදගත් වේ. උදාහරණයක් ලෙස, විවේචනාත්මක චින්තනය මගින් තොරතුරු විශ්ලේෂණය කිරීමට සහ දැනුවත් තීරණ ගැනීමට උපකාරී වන අතර, නිර්මාණශීලීත්වය නව අදහස් ජනනය කිරීමට සහ ගැටළු සඳහා නව්‍ය විසඳුම් සෙවීමට හැකියාව ලබා දෙයි. සහයෝගීතාවය සහ සන්නිවේදනය කණ්ඩායම් වැඩ සඳහා අත්‍යවශ්‍ය වන අතර, තොරතුරු, මාධ්‍ය සහ තාක්ෂණ සාක්ෂරතාවය ඩිජිටල් යුගයේ අත්‍යවශ්‍ය මෙවලම් වේ. නම්‍යශීලී බව වෙනස්කම් වලට අනුවර්තනය වීමට උපකාරී වන අතර, නායකත්වය, මුලපිරීම, ඵලදායිතාව සහ සමාජ කුසලතා පුද්ගලික සහ සාමූහික සාර්ථකත්වයට දායක වේ.

මෙම 21 වන සියවසේ කුසලතා දෙස බලන විට, ඒවා හුදකලා හැකියාවන් ලෙස නොව, එකිනෙක මත රඳා පවතින සහ අන්තර් ක්‍රියා කරන හැකියාවන් සමූහයක් ලෙස දැකගත හැකිය. නිදසුනක් ලෙස, ඵලදායී “සහයෝගිතාවය” සඳහා “සන්නිවේදනය” සහ “සමාජ කුසලතා” අත්‍යවශ්‍ය වේ. “නායකත්වය” සඳහා “මුලපිරීම”, “සන්නිවේදනය” සහ “විවේචනාත්මක චින්තනය” අවශ්‍ය වේ. මෙම අන්තර් සම්බන්ධතාවය යෝජනා කරන්නේ මෙම කුසලතා තනි තනිව පුහුණු කරනවාට වඩා, ඒවායේ සමෝධානික වර්ධනය කෙරෙහි අවධානය යොමු කිරීම වඩාත් ඵලදායී බවයි. එක් හැකියාවක් වර්ධනය කර ගැනීමේදී අනෙකුත් හැකියාවන් ද ස්වභාවිකවම වර්ධනය වීමට මෙය ඉඩ සලසයි.

තාක්ෂණික දියුණුව සහ කෘත්‍රිම බුද්ධිය වැනි සාධක රැකියා වෙළඳපොළේ ස්වභාවය වෙනස් කරමින් සිටී. “තාක්ෂණ සාක්ෂරතාව” වැනි කුසලතා පැහැදිලිවම තාක්ෂණික යුගයට අදාළ වන අතර, “විවේචනාත්මක චින්තනය”, “නිර්මාණශීලීත්වය” සහ “සහයෝගිතාවය” වැනි කුසලතා, යන්ත්‍රවලට පහසුවෙන් අනුකරණය කළ නොහැකි මානව හැකියාවන් නියෝජනය කරයි. මෙය තාක්ෂණය දියුණු වන විට, රැකියා වෙළඳපොළේ වටිනාකම එකතු කරන කුසලතා වල ස්වභාවය වෙනස් වන බවට ප්‍රබල ඇඟවීමකි. අනාගතයේදී, තොරතුරු සැකසීමට වඩා, තොරතුරු විශ්ලේෂණය කිරීමට, නව අදහස් ජනනය කිරීමට සහ සංකීර්ණ මානව අන්තර්ක්‍රියා කළමනාකරණය කිරීමට ඇති හැකියාවට වැඩි ඉල්ලුමක් ඇති වනු ඇත. මෙහි පුළුල් බලපෑම නම්, අධ්‍යාපන පද්ධති සහ පුද්ගලයන් තම ඉගෙනුම් ප්‍රයත්නයන් යොමු කළ යුත්තේ මෙම “මෘදු කුසලතා” වර්ධනය කිරීම කෙරෙහි බවයි.

III. සිහිනය – අරමුණ – සැලස්ම – ක්‍රියාත්මක කිරීමේ රාමුව

සිහින යථාර්ථයක් බවට පත් කර ගැනීම සඳහා ව්‍යුහාත්මක ප්‍රවේශයක් “සිහිනය – අරමුණ – සැලස්ම – ක්‍රියාත්මක කිරීම” යන රාමුව මගින් සපයයි. මෙම රාමුව පියවර පහකින් සමන්විත වේ:

1. සිහිනය (DREAM): ඔබට සාක්ෂාත් කර ගැනීමට අවශ්‍ය දේ සිතින් මවා ගැනීමෙන් ආරම්භ කරන්න. මෙය ඔබේ අවසාන අභිලාෂයයි. එය ඔබගේ මූලික අභිප්‍රාය සහ දැක්ම නියෝජනය කරයි.
2. ඉලක්කය (GOAL): ඔබේ සිහිනය සංයුක්ත, මැනිය හැකි, අත් කරගත හැකි, අදාළ සහ කාලානුරූපී (SMART) ඉලක්ක බවට පරිවර්තනය කරන්න. සිහිනයක් යථාර්ථයක් බවට පත් කිරීම සඳහා එය පැහැදිලි, ක්‍රියාකාරී ඉලක්ක බවට පත් කිරීම අත්‍යවශ්‍ය වේ.
3. සැලැස්ම (PLAN): ඔබේ ඉලක්ක ක්‍රියාකාරී පියවරවලට කඩා දමන්න. විභව බාධක හඳුනා ගන්න, සහ ඔබට අවශ්‍ය විය හැකි සම්පත් හෝ උපකාර තීරණය කරන්න. සැලැස්ම යනු ඉලක්කය කරා ළඟා වීමට අවශ්‍ය මාර්ග සිතියමයි. සැලැස්ම කුඩා කාර්යයන් වලට කඩා දැමීමෙන් එය වඩාත් කළමනාකරණය කළ හැකි වේ.
4. ක්‍රියාව (ACTION): ඔබේ ඉලක්ක කෙරෙහි ස්ථාවර, අවධානය යොමු කළ ක්‍රියාමාර්ග ගැනීමෙන් ඔබේ සැලැස්ම ක්‍රියාත්මක කරන්න. සැලසුම් කිරීමෙන් පමණක් ප්‍රමාණවත් නොවන අතර, අඛණ්ඩ ක්‍රියාමාර්ග ගැනීම සාර්ථකත්වයට අත්‍යවශ්‍ය වේ.
5. සමාලෝචනය කර සකස් කිරීම (REVIEW AND ADJUST): ඔබේ ප්‍රගතිය නිතිපතා තක්සේරු කරන්න. ක්‍රියාත්මක වන දේ සහ නොකරන දේ හඳුනා ගන්න, සහ අවශ්‍ය පරිදි ඔබේ සැලැස්ම සකස් කිරීමට සූදානම්ව සිටින්න. මෙම පියවර අඛණ්ඩ වැඩිදියුණු කිරීම සඳහා තීරණාත්මක වේ.

SMART ඉලක්ක: සංරචක සහ වැදගත්කම

SMART යනු ඉලක්ක පැහැදිලි, මැනිය හැකි සහ සාක්ෂාත් කරගත හැකි බව සහතික කිරීම සඳහා වන කෙටි යෙදුමකි:

• S – Specificity (නිශ්චිතභාවය): ඉලක්කය පැහැදිලි විය යුතුය. එය කුමක්ද, කවුද සම්බන්ධ වන්නේ, කොහේද, කවදාද, සහ ඇයි යන ප්‍රශ්නවලට පිළිතුරු දිය යුතුය.
• M – Measurability (මැනිය හැකි බව): ඉලක්කය මැනිය හැකි විය යුතුය. ප්‍රගතිය නිරීක්ෂණය කිරීමට සහ ඉලක්කය සපුරා ඇති බව තීරණය කිරීමට හැකි වන පරිදි ප්‍රමාණාත්මක දර්ශක තිබිය යුතුය.
• A – Attainability (අත් කරගත හැකි බව): ඉලක්කය යථාර්ථවාදී සහ සාක්ෂාත් කරගත හැකි විය යුතුය. එය අභියෝගාත්මක විය හැකි නමුත්, පවතින සම්පත් සහ හැකියාවන් තුළින් ළඟා විය හැකි විය යුතුය.
• R – Relevance (අදාළත්වය): ඉලක්කය ඔබේ පුළුල් අභිලාෂයන් හෝ සංවිධානයේ අරමුණු සමඟ අනුකූල විය යුතුය. එය ඔබට හෝ ඔබේ කණ්ඩායමට වැදගත් විය යුතුය.
• T – Time-Bound (කාලානුරූපී බව): ඉලක්කය සපුරා ගැනීමට නියමිත කාල සීමාවක් තිබිය යුතුය. මෙය හදිසි හැඟීමක් ඇති කරන අතර ප්‍රගතිය නිරීක්ෂණය කිරීමට උපකාරී වේ.

බොහෝ අය ඉලක්ක තැබීම සහ සැලසුම් කිරීම එක් වරක් සිදු කරන කාර්යයක් ලෙස සලකයි. නමුත් මෙය අඛණ්ඩ පුනරාවර්තන ක්‍රියාවලියකි. ජීවිතයේ සහ ව්‍යාපාරයේ ඇති අනපේක්ෂිත බව නිසා, නම්‍යශීලීව සිටීම සහ අවශ්‍ය පරිදි සැලසුම් වෙනස් කිරීම සාර්ථකත්වයට අත්‍යවශ්‍ය වේ. මෙය, මුලින් තැබූ ඉලක්ක කරා ළඟා වීමට නොහැකි වූ විට හෝ බාධක ඇති වූ විට අධෛර්යමත් නොවී, ඉගෙන ගෙන ඉදිරියට යාමට ඇති හැකියාව අවධාරණය කරයි. මෙම අඛණ්ඩ ක්‍රියාවලිය 21 වන සියවසේ කුසලතාවක් වන “නම්‍යශීලී බව” සමඟ සෘජුවම සම්බන්ධ වේ.

IV. ප්‍රායෝගික මූල්‍ය සැලසුම්කරණය: ඉතුරුම් සැලැස්ම

SMART ඉලක්ක මූල්‍ය ඉලක්ක සඳහා ඵලදායී ලෙස යෙදිය හැකිය. උදාහරණයක් ලෙස, රුපියල් 200,000.00 ක මාසික ආදායමක් ඇති පුද්ගලයෙකුට 2030 ජූලි 10 වන විට රුපියල් මිලියන 10 ක් ඉතිරි කර ගැනීමේ ඉලක්කය සලකා බලමු. මෙම ඉලක්කය SMART වේ: එය නිශ්චිත (රු. මිලියන 10), මැනිය හැකි (මුදල් ප්‍රමාණය), අත් කරගත හැකි (මාසික ආදායම සහ කාල රාමුව අනුව), අදාළ (පුද්ගලික මූල්‍ය අභිලාෂයන්ට) සහ කාලානුරූපී (2030 ජූලි 10) වේ.

ඉතුරුම් සැලැස්මේ විස්තර

මෙම ඉලක්කය සපුරා ගැනීම සඳහා සවිස්තරාත්මක ඉතුරුම් සැලැස්මක් පහත පරිදි සකස් කර ගත හැක:

• ඉලක්කය සහ කාලසීමාව:
  • මාසික ආදායම: රු. 200,000
  • ඉලක්කය: රු. 10,000,000 ඉතිරි කිරීම
  • කාල සීමාව: 2025 ජූලි – 2030 ජූලි (මාස 60)
• ආයෝජන උපකරණ:
  • සුරැකුම් ගිණුම: නාමික පොලී 2.50%, බදු ගෙවූ පසු 2.25%, මාසික පොලී 0.1875%
  • ස්ථාවර තැන්පතුව (FD): නාමික පොලී 7.75%, බදු ගෙවූ පසු 6.975%, මාසික පොලී 0.58125%
  • උද්ධමනය: 5% p.a.
  • රඳවා ගැනීමේ බදු: 10%

පහත වගුව මගින් ආයෝජන උපකරණවල පොලී අනුපාත සාරාංශයක් ඉදිරිපත් කරයි:

උපකරණ	නාමික පොලී (%)	බදු ගෙවූ පසු (%)	මාසික පොලී (%)
සුරැකුම් ගිණුම	2.50	2.25	0.1875%
ස්ථාවර තැන්පතුව (FD)	7.75	6.975	0.58125%

මෙම වගුව මගින් විවිධ ආයෝජන උපකරණ (සුරැකුම් ගිණුම සහ ස්ථාවර තැන්පතු) අතර නාමික පොලී අනුපාත, බදු ගෙවීමෙන් පසු පොලී අනුපාත සහ මාසික පොලී අනුපාත පැහැදිලිව සංසන්දනය කිරීමට අවස්ථාව සලසයි. ආයෝජකයෙකුට තම අවදානම් රුචිකත්වය අනුව වඩාත් සුදුසු උපකරණය තෝරා ගැනීමට මෙම සංසන්දනය උපකාරී වේ. උදාහරණයක් ලෙස, ස්ථාවර තැන්පතු වල ඉහළ නාමික සහ බදු ගෙවීමෙන් පසු පොලී අනුපාත පෙන්නුම් කරන්නේ ඒවා ඉහළ ප්‍රතිලාභයක් අපේක්ෂා කරන අයට වඩාත් සුදුසු බවයි. මෙම වගුව සැබෑ ආර්ථික ප්‍රතිලාභය ගණනය කිරීම සඳහා පදනම සපයයි. නාමික පොලී අනුපාත වලින් උද්ධමනය අඩු කිරීමෙන් සැබෑ මිලදී ගැනීමේ බලය වර්ධනය වන ආකාරය අවබෝධ කර ගත හැකිය. උදාහරණයක් ලෙස, ස්ථාවර තැන්පතුව සඳහා 6.975% ක බදු ගෙවීමෙන් පසු පොලියක් ලැබුණද, 5% ක උද්ධමනයක් තිබේ නම්, සැබෑ වර්ධනය 1.88% ක් පමණක් බව මෙම වගුව මගින් පැහැදිලි වේ. සමස්තයක් ලෙස, මෙම වගුව මූල්‍ය සැලසුම්කරණයේදී දැනුවත් තීරණ ගැනීමට අවශ්‍ය මූලික දත්ත සපයන අතර, ආයෝජනවල සැබෑ වටිනාකම පිළිබඳව ගැඹුරු අවබෝධයක් ලබා දෙයි.

• මාසික යෙදීම ගණනය:
  • අවසාන මුදල (FV): රු. 10,000,000
  • මාසික පොලී අනුපාතය (r): 0.0058125 (6.975%/12)
  • මාස ගණන (n): 60
  • ගණනය කළ මාසික තැන්පතුව (P): රු. 139,800/මාසිකව
• වියදම් සැලැස්ම:
  • ස්ථාවර තැන්පතුව: රු. 140,000/මාසිකව
  • හදිසි ආරක්ෂණය (Emergency Fund): 3–6 මාස වැය: රු. 600,000–1,200,000 (සුරැකුම් ගිණුම තුළ)
  • පරිභෝජන සහ අනෙකුත්: රු. 60,000/මාසිකව

මූල්‍ය සැලැස්ම තුළ “හදිසි ආරක්ෂණය” සඳහා මාස 3-6 ක වියදම් (රු. 600,000–1,200,000) සුරැකුම් ගිණුමක තබා ගැනීමට උපදෙස් දී ඇත. මෙය පෙන්නුම් කරන්නේ මූල්‍ය ඉලක්ක සපුරා ගැනීම පමණක් නොව, අනපේක්ෂිත වියදම් (රැකියා අහිමි වීම, වෛද්‍ය හදිසි අවස්ථා) සඳහා සූදානම් වීම ද මූල්‍ය සැලසුම්කරණයේ අත්‍යවශ්‍ය කොටසක් බවයි. හදිසි අරමුදලක් නොමැති විට, හදිසි අවස්ථා වලදී ඉතුරුම් ඉලක්ක කඩාකප්පල් වීමට හෝ ණය වීමට සිදු විය හැකිය. මෙය මූල්‍ය සැලසුම්කරණය යනු ඉතිරි කිරීම පමණක් නොව, අවදානම් කළමනාකරණය ද වන බවට පුළුල් ඇඟවීමක් සපයයි.

• ස්ථාවර තැන්පතු (FD) Laddering තාක්‍ෂණය:
  • මාසිකව රු. 140,000 තැන්පත් කිරීම.
  • ස්ථාවර තැන්පතු නැවත ආයෝජනය කිරීමේ ක්‍රමවේදය: මාස 12, 24, 36, 48, 60 ස්ථාවර තැන්පතු.
  • අවදානම් අවම කිරීම සඳහා වසරකට වරක් නව ස්ථාවර තැන්පතු විවෘත කර නැවත ආයෝජනය කිරීම.

ස්ථාවර තැන්පතු Laddering තාක්ෂණය මගින් මාස 12, 24, 36, 48, 60 වැනි විවිධ කාලසීමාවන් සඳහා ස්ථාවර තැන්පතු තැන්පත් කිරීම යෝජනා කරයි. මෙහි ප්‍රධාන වාසිය වන්නේ අරමුදල් සම්පූර්ණයෙන්ම එක් දිගුකාලීන ස්ථාවර තැන්පතු එකක සිර නොවීමයි. වසරකට වරක් නව ස්ථාවර තැන්පතු විවෘත කිරීමෙන්, පොලී අනුපාත ඉහළ යන විට ඉහළ අනුපාතවලින් ආයෝජනය කිරීමට අවස්ථාව ලැබෙන අතර, පොලී අනුපාත පහත වැටෙන විට, දැනට පවතින දිගුකාලීන ස්ථාවර තැන්පතු වල ඉහළ අනුපාත වලින් ප්‍රතිලාභ ලබා ගත හැකිය. මෙය ද්‍රවශීලතාවය සහ අවදානම් කළමනාකරණය අතර සමබරතාවයක් ඇති කරන උපාය මාර්ගයකි. මෙහි පුළුල් බලපෑම නම්, මූල්‍ය සැලසුම්කරණයේදී විවිධාංගීකරණය සහ නම්‍යශීලීභාවය ඉතා වැදගත් වන බවයි.

• අධීක්ෂණය සහ සමාලෝචනය:
  • මාසික: තැන්පතු නිරීක්ෂණය.
  • ත්‍රිමාසික: පොලී අනුපාත සංශෝධන.
  • වාර්ෂික: සැලැස්ම යාවත්කාලීන කිරීම (ප්‍රතිලාභය/තාක්ෂණික වෙනස්කම්).
• විකල්ප සහ වැඩි දියුණු කිරීම්:
  • රජයේ සුරැකුම් සහතික (බදු-නිදහස්/උද්ධමනයට සම්බන්ධ).
• උද්ධමනය හා බදු සහිතව සැබෑ ප්‍රතිලාභ විශ්ලේෂණය:
  • ආර්ථික ප්‍රතිලාභය ≈ 1.88% (6.975% නාමික පොලී – 5% උද්ධමනය).
  • මෙම ප්‍රතිලාභය ඉලක්කය සම්පූර්ණ කිරීමට සැලකිල්ලට ගත යුතු බව අවධාරණය කිරීම.
  • ආදායම්–පිරිවැය සහ අවදානම් පැතිකඩ අනුව සැලැස්ම වෙනස් කළ හැකි බව.

බොහෝ අය නාමික පොලී අනුපාත (උදා: ස්ථාවර තැන්පතු සඳහා 7.75%) පමණක් සලකා බලා ආයෝජන තීරණ ගනී. නමුත් ලේඛනයේ පැහැදිලිව දක්වා ඇත්තේ උද්ධමනය (5%) සහ බදු (10%) සැලකිල්ලට ගැනීමෙන් පසු සැබෑ ආර්ථික ප්‍රතිලාභය (1.88%) සැලකිය යුතු ලෙස අඩු වන බවයි. මෙයින් ඇඟවෙන්නේ මුදල් ඉතිරි කිරීමේදී හෝ ආයෝජනය කිරීමේදී, මුදලේ මිලදී ගැනීමේ බලය කාලයත් සමඟ අඩු වන බව තේරුම් ගැනීම අත්‍යවශ්‍ය බවයි. එබැවින්, ඉලක්ක සපුරා ගැනීම සඳහා, නාමික අගයන්ට වඩා සැබෑ ප්‍රතිලාභය කෙරෙහි අවධානය යොමු කිරීම මූල්‍ය සාක්ෂරතාවයේ ප්‍රධාන අංගයකි. මෙය පුද්ගලයන්ට වඩාත් දැනුවත් සහ යථාර්ථවාදී මූල්‍ය තීරණ ගැනීමට මග පෙන්වයි.

V. ගැටළු විසඳීමේ ක්‍රියාවලිය

ගැටළු ඵලදායී ලෙස විසඳීම සඳහා පියවරෙන් පියවර ප්‍රවේශයක් අත්‍යවශ්‍ය වේ. මෙම ක්‍රියාවලියට පියවර නවයක් ඇතුළත් වේ:

1. අරමුණු සැකසීම: ඔබට සාක්ෂාත් කර ගැනීමට අවශ්‍ය ඉලක්ක පැහැදිලිව නිර්වචනය කරන්න. මෙයට ඔබ ඉටු කිරීමට බලාපොරොත්තු වන දේ හඳුනා ගැනීම සහ නිශ්චිත, මැනිය හැකි, අත් කරගත හැකි, අදාළ සහ කාලානුරූපී (SMART) අරමුණු සැකසීම ඇතුළත් වේ.
2. තොරතුරු රැස් කිරීම: ඔබේ සැලසුම් ක්‍රියාවලිය දැනුම් දෙන අදාළ දත්ත සහ තොරතුරු රැස් කරන්න. මෙයට වෙළඳපල පර්යේෂණ – SWOT විශ්ලේෂණයන් (ශක්තීන්, දුර්වලතා, අවස්ථා, තර්ජන) සහ සම්පත් තක්සේරු කිරීම් ඇතුළත් විය හැකිය.
3. විකල්ප සංවර්ධනය කිරීම: ඔබේ අරමුණු සපුරාලිය හැකි විභව උපාය මාර්ග හෝ ක්‍රියා මාර්ග පිළිබඳව මොළ කුණාටු කර ගෙනහැර දක්වන්න. විවිධ අවස්ථා සහ ප්‍රවේශයන් සලකා බලන්න.
4. විකල්ප ඇගයීම: එක් එක් විකල්පයේ ශක්‍යතාව, අවදානම් සහ විභව බලපෑම් තක්සේරු කරන්න. මෙයට පිරිවැය-ප්‍රතිලාභ විශ්ලේෂණ, බලපෑම් තක්සේරු කිරීම් හෝ පාර්ශවකරුවන්ගේ ප්‍රතිපෝෂණ ඇතුළත් විය හැකිය.
5. සුදුසුම විකල්පය තෝරා ගැනීම: ඔබේ ඇගයීම මත පදනම්ව වඩාත් සුදුසු විකල්පය තෝරන්න. මෙය ඔබේ අරමුණු සහ පවතින සම්පත් සමඟ සමපාත විය යුතුය.
6. ක්‍රියාකාරී සැලැස්මක් නිර්මාණය කිරීම: තෝරාගත් උපාය මාර්ගය ක්‍රියාත්මක කිරීමට අවශ්‍ය පියවර ගෙනහැර දක්වන විස්තීරණ ක්‍රියාකාරී සැලැස්මක් සකස් කරන්න. මෙයට වගකීම් පැවරීම, කාල නියමයන් සහ සම්පත් ඇතුළත් වේ.
7. ක්‍රියාත්මක කිරීම: ක්‍රියාකාරී සැලැස්ම ක්‍රියාත්මක කරන්න. මෙම අදියර බොහෝ විට කණ්ඩායම් සාමාජිකයින් සමඟ සම්බන්ධීකරණය කිරීම, සම්පත් කළමනාකරණය කිරීම සහ සැලසුම් කළ පරිදි කාර්යයන් සම්පූර්ණ කිරීම සහතික කිරීම ඇතුළත් වේ.
8. අධීක්ෂණය සහ ඇගයීම: අඛණ්ඩව අරමුණු කරා ප්‍රගතිය නිරීක්ෂණය කිරීම සහ සැලැස්මේ සඵලතාවය තක්සේරු කිරීම. ප්‍රතිපෝෂණ සහ ප්‍රතිඵල මත පදනම්ව අවශ්‍ය පරිදි ගැලපීම් කරන්න.
9. සමාලෝචනය සහ ප්‍රතිපෝෂණ: සැලසුම් චක්‍රය අවසන් කිරීමෙන් පසු, ප්‍රතිඵල සමාලෝචනය කර අනාගත සැලසුම් ප්‍රයත්නයන් වැඩිදියුණු කිරීම සඳහා ප්‍රතිපෝෂණ රැස් කරන්න. මෙය විධිමත් ඇගයීම් හෝ අවිධිමත් සාකච්ඡා ඇතුළත් විය හැකිය.

ප්‍රායෝගික උදාහරණයක්

“මුදල් ප්‍රවාහනය අස්ථාවරයි” (Unstable cash flow) යන ගැටලුව සඳහා මෙම ක්‍රියාවලිය යොදන ආකාරය සලකා බලමු:

• පියවර 1: ගැටලුව නිර්වචනය කිරීම.
• පියවර 2: ගැටලුව විශ්ලේෂණය කිරීම.
• පියවර 3: කළ යුතු දේ තීරණය කිරීම.
• පියවර 4: සැලසුම ක්‍රියාත්මක කිරීම.
• පියවර 5: ප්‍රගතිය තක්සේරු කිරීම.

ගැටළු විසඳීමේ ක්‍රියාවලියේ සෑම පියවරක්ම 21 වන සියවසේ කුසලතා කිහිපයක් සමඟ සමීපව බැඳී පවතී. උදාහරණයක් ලෙස, “ගැටලුව විශ්ලේෂණය කිරීම” සඳහා “විවේචනාත්මක චින්තනය” අත්‍යවශ්‍ය වේ. “විකල්ප සංවර්ධනය කිරීම” සඳහා “නිර්මාණශීලීත්වය” අවශ්‍ය වේ. “ක්‍රියාකාරී සැලැස්මක් නිර්මාණය කිරීම” සහ “ක්‍රියාත්මක කිරීම” සඳහා “මුලපිරීම” සහ “ඵලදායිතාව” අවශ්‍ය වේ. “අධීක්ෂණය සහ ඇගයීම” සඳහා “තොරතුරු සාක්ෂරතාව” සහ “නම්‍යශීලී බව” අවශ්‍ය වේ. මෙය පෙන්නුම් කරන්නේ ගැටළු විසඳීම යනු හුදෙක් පියවර මාලාවක් අනුගමනය කිරීම නොව, බහුවිධ කුසලතා සමූහයක් ඒකාබද්ධව භාවිතා කිරීම බවයි. එබැවින්, ගැටළු විසඳීමේ හැකියාව වර්ධනය කිරීම යනු ස්වයංක්‍රීයවම අනෙකුත් අත්‍යවශ්‍ය කුසලතා ද වර්ධනය කර ගැනීමකි.

ගැටළු විසඳීමේ ක්‍රියාවලියේ අවසාන පියවර වන “සමාලෝචනය සහ ප්‍රතිපෝෂණ” මගින් පෙන්නුම් කරන්නේ මෙය එක් වරක් සිදු වී අවසන් වන ක්‍රියාවලියක් නොව, අඛණ්ඩව සිදුවන චක්‍රයක් බවයි. ගැටලුවක් විසඳූ පසු පවා, ප්‍රතිඵල සමාලෝචනය කිරීමෙන් සහ ප්‍රතිපෝෂණ ලබා ගැනීමෙන් අනාගතයේදී වඩාත් ඵලදායී ලෙස ගැටළු විසඳීමට ඉගෙන ගත හැකිය. මෙය යෝජනා කරන්නේ ගැටළු විසඳීම යනු නිරන්තර ඉගෙනීම සහ අනුවර්තනය වීම අවශ්‍ය වන ගතික ක්‍රියාවලියක් බවයි. විශේෂයෙන්ම සංකීර්ණ හෝ දිගුකාලීන ගැටළු සඳහා, මෙම පුනරාවර්තන ප්‍රවේශය අත්‍යවශ්‍ය වේ.

VI. කණ්ඩායම් සංවර්ධන අවධීන් (Tuckman’s Model)

ටක්මන්ගේ කණ්ඩායම් සංවර්ධන ආකෘතිය (Tuckman’s Model) කණ්ඩායමක් ඉහළ කාර්ය සාධනයක් කරා වර්ධනය වන ආකාරය විස්තර කරයි. මෙම ආකෘතියට ප්‍රධාන අවධීන් පහක් ඇතුළත් වේ:

1. Forming (ගොඩනැගීම): මෙම ආරම්භක අවධියේදී, කණ්ඩායම් සාමාජිකයන් එකිනෙකා හඳුනා ගන්නා අතර භූමිකාවන් සහ කාර්යයන් නිර්වචනය කිරීමට උත්සාහ කරයි.
   1. නිරීක්ෂණය කළ හැකි හැසිරීම්: සාමාජිකයන් ආචාරශීලීව හා ප්‍රවේශමෙන් කටයුතු කරයි. ඔවුන් පෞද්ගලිකව අන් අය සමඟ සම්බන්ධ වීමට උත්සාහ කරන අතර මතභේද වළක්වා ගනී. ආරක්ෂාව සහ අනුමැතිය සඳහා අවශ්‍යතාවයක් පවතින අතර, කාර්යයන්, ක්‍රියාවලීන් සහ තීරණ ගන්නා ආකාරය නිර්වචනය කිරීමට උත්සාහ කරයි. සමහර විට කාර්යයට අදාළ නොවන ගැටළු සාකච්ඡා විය හැකිය.
   1. නායකත්ව අවශ්‍යතා: මෙම අවධියේදී නායකයා ව්‍යුහය සහ කාර්ය දිශාව සැපයිය යුතුය. හඳුනාගැනීමේ කාලය සඳහා ඉඩ දීම, විශ්වාසය සහ ශුභවාදී වාතාවරණයක් නිර්මාණය කිරීම වැදගත් වේ. නායකයා ක්‍රියාකාරීව සම්බන්ධ විය යුතු අතර, කණ්ඩායම් සාමාජිකයන් තීරණ ගැනීමට පත් කළ නායකයෙකු අවශ්‍ය බව විශ්වාස කරයි. නායකයාගෙන් කණ්ඩායම් සාමාජිකයන්ට ඒකපාර්ශ්වික සන්නිවේදනයක් සිදුවිය හැකිය.
2. Storming (ගැටුම්): මෙම අවධියේදී, කණ්ඩායම් සාමාජිකයන්ගේ සීමාවන් පරීක්ෂා කරන විට ගැටුම් ඇති වේ. අදහස්, භූමිකාවන් සහ වැඩ විලාසයන් පිළිබඳව එකඟ නොවීම් මතු විය හැකිය.
3. Norming (සාමාන්‍යකරණය): මෙම අවධියේදී, වෙනස්කම් නිරාකරණය වන අතර සහයෝගීතාවය වර්ධනය වේ. කණ්ඩායම ක්‍රියා පටිපාටි සහ නීති රීති ස්ථාපිත කරයි.
   1. නිරීක්ෂණය කළ හැකි හැසිරීම්: ක්‍රියාවලීන් සහ ක්‍රියා පටිපාටි පිළිබඳව එකඟතාවයක් ඇති වේ. සාමාජිකයන් සබඳතා සමඟ සුවපහසු වන අතර, කාර්යයන් කෙරෙහි අවධානය සහ ශක්තිය යොමු කරයි. ඵලදායී ගැටුම් නිරාකරණ කුසලතා වර්ධනය වන අතර, සම්මුති තීරණ ගැනීමට අවංක උත්සාහයක් දරයි. සමබර බලපෑමක් සහ හවුල් ගැටළු විසඳීමක් සිදු වේ. කණ්ඩායම් චර්යාවන් වර්ධනය වන අතර, කාර්යයන්හි සන්ධිස්ථාන සකස් කිරීම සහ සාක්ෂාත් කර ගැනීම සිදු වේ.හැඟීම් සහ සිතුවිලි: කණ්ඩායමකට අයත් වීමේ හැඟීමක් ඇති වන අතර, විශ්වාසය ඉහළ යයි. විවේචන නිර්මාණාත්මකව ප්‍රකාශ කිරීමට නව හැකියාවක් දැනෙන අතර, කණ්ඩායමේ සියලුම සාමාජිකයන් පිළිගැනේ. සාමාන්‍ය විශ්වාසයක් ඇති වන අතර, සියල්ල සාර්ථක වනු ඇතැයි සහතික වේ. ප්‍රකාශ කිරීමට සහ දායක වීමට නිදහසක් දැනේ.
   1. නායකත්ව අවශ්‍යතා: මෙම අවධියේදී හවුල් නායකත්වය ප්‍රවර්ධනය කෙරේ. ව්‍යුහය අඩු කිරීමට ඉඩ දෙන අතර, කණ්ඩායම් අන්තර්ක්‍රියා දිරිමත් කරයි. සියලුම කණ්ඩායම් සාමාජිකයන්ගෙන් දායකත්වය ඉල්ලා සිටින අතර, සහයෝගීතාවය වඩාත් පැහැදිලි වේ. තීරණ ගැනීමේදී අන් අය දිරිමත් කිරීම සහ ශක්තිමත් සබඳතා ගොඩනැගීම දිගටම කරගෙන යාම වැදගත් වේ.
4. Performing (කාර්ය සාධනය): මෙම අවධියේදී, කණ්ඩායම උපරිම කාර්යක්ෂමතාවයෙන් ක්‍රියා කරයි. භූමිකාවන් පැහැදිලි වන අතර, කණ්ඩායම ස්වාධීනව කටයුතු කරයි.
   1. නිරීක්ෂණය කළ හැකි හැසිරීම්: කණ්ඩායම් සම්පූර්ණයෙන්ම ක්‍රියාකාරී වන අතර, භූමිකාවන් වඩාත් පැහැදිලි වේ. කණ්ඩායම ස්වාධීනත්වය වර්ධනය කරන අතර, තමන්ව සංවිධානය කර ගැනීමට හැකි වේ. නම්‍යශීලී සාමාජිකයන් තනි තනිව, උප කණ්ඩායම් වශයෙන් හෝ කණ්ඩායමක් ලෙස හොඳින් ක්‍රියා කරයි. එකිනෙකාගේ ශක්තීන් සහ දුර්වලතා සහ කණ්ඩායම් ක්‍රියාවලීන් පිළිබඳ අවබෝධය වැඩි වේ.හැඟීම් සහ සිතුවිලි: සාමාජිකයන් එකිනෙකා කෙරෙහි සංවේදනය දක්වන අතර, ඉහළ කැපවීමක් ඇත. සහයෝගී වැඩ ආචාර ධර්ම අවබෝධ කර ගැනීම ආරම්භ කරන අතර, දැඩි බැඳීම් ඇති වේ. විනෝදය සහ උද්යෝගය පවතින අතර, බොහෝ පෞද්ගලික සංවර්ධනයක් සහ නිර්මාණශීලීත්වයක් පෙන්නුම් කරයි. සාමාන්‍ය තෘප්තිමත් හැඟීමක් ඇති වන අතර, ගම්‍යතාවය සහ උද්යෝගය පවත්වා ගන්නේ කෙසේද යන්න පිළිබඳ අඛණ්ඩ සොයාගැනීමක් සිදු වේ.
   1. නායකත්ව අවශ්‍යතා: හවුල් නායකත්වය ක්‍රියාත්මක වන අතර, නායකයා නිරීක්ෂණය කිරීම, විමසීම සහ කණ්ඩායම් අවශ්‍යතා ඉටු කිරීම සිදු කරයි. කණ්ඩායම් සාමාජිකයන් අතර සහයෝගී ප්‍රයත්න පවතින අතර, ව්‍යාපෘති මාර්ගෝපදේශකයින් සුළු මග පෙන්වීමක් පමණක් ලබා දෙයි. කණ්ඩායම් සාමාජිකයන් ධනාත්මක ශක්තිමත් කිරීම් සහ සහයෝගය ලබා දෙන අතර, නව තොරතුරු බෙදා ගනී.
5. Adjourning (විසුරුවා හැරීම): කණ්ඩායම කාර්යය සම්පූර්ණ කර විසුරුවා හරින අවස්ථාව මෙයයි.
   1. කණ්ඩායම් අවශ්‍යතා: කණ්ඩායමේ ප්‍රයත්න ඇගයීම, ලිහිල් කෙළවර සහ කාර්යයන් බැඳ තැබීම, කණ්ඩායම් ප්‍රයත්න හඳුනා ගැනීම සහ ත්‍යාග පිරිනැමීම මෙම අවධියේදී සිදු වේ.

ටක්මන්ගේ ආකෘතියේ සෑම අදියරක් සඳහාම විවිධ නායකත්ව අවශ්‍යතා දක්වා ඇත. “Forming” අවධියේදී නායකයා ව්‍යුහය සහ දිශාව සපයන අතර, “Norming” සහ “Performing” අවධිවලදී “හවුල් නායකත්වය” ප්‍රවර්ධනය කෙරේ. මෙයින් ඇඟවෙන්නේ ඵලදායී නායකයෙකුට තම කණ්ඩායමේ සංවර්ධන මට්ටම හඳුනාගෙන, ඒ අනුව තම නායකත්ව ශෛලිය වෙනස් කිරීමට හැකි විය යුතු බවයි. ආරම්භයේදී වැඩි මග පෙන්වීමක් අවශ්‍ය වන අතර, කණ්ඩායම පරිණත වන විට, ස්වාධීනත්වය සහ ස්වයං-කළමනාකරණයට වැඩි ඉඩක් ලබා දිය යුතුය. මෙය නායකත්වයේ නම්‍යශීලීභාවය සහ අනුවර්තනය වීමේ හැකියාවෙහි වැදගත්කම අවධාරණය කරයි.

ටක්මන්ගේ ආකෘතිය රේඛීය ක්‍රියාවලියක් ලෙස පෙනුනද, සැබෑ ලෝකයේ කණ්ඩායම් බොහෝ විට “Forming” සහ “Changing – වෙනස් වීම” වන අතර, සෑම විටම ඔවුන්ට වෙනත් ටක්මන් අදියරකට යා හැකිය. උදාහරණයක් ලෙස, “Norming” හෝ “Performing” අවධියේ සිටින කණ්ඩායමකට නව සාමාජිකයෙකු පැමිණීම හෝ සාමාජිකයෙකු රැස්වීම් මග හැරීම නිසා නැවත “Storming” අවධියට යා හැකිය. මෙයින් ඇඟවෙන්නේ කණ්ඩායම් සංවර්ධනය ස්ථිතික නොවන අතර, නායකයින් සහ කණ්ඩායම් සාමාජිකයන් අඛණ්ඩව කණ්ඩායමේ ගතිකත්වය නිරීක්ෂණය කළ යුතු බවයි. මෙය කණ්ඩායම් කළමනාකරණයේදී නිරන්තර අවධානය සහ මැදිහත්වීම අවශ්‍ය වන බවට පුළුල් බලපෑමක් සපයයි.

VII. නායකත්ව මූලධර්ම සහ ගුණාංග

ඵලදායී නායකයෙකු වීමට අත්‍යවශ්‍ය මූලධර්ම ගණනාවක් ලේඛනයේ ඉදිරිපත් කර ඇත. මෙම මූලධර්ම පවුල් ඒකකයට අදාළව ඉදිරිපත් කර තිබුණද, ඒවා ඕනෑම කණ්ඩායම් හෝ සංවිධානාත්මක පරිසරයකට සාමාන්‍යකරණය කළ හැකිය.

• ආදර්ශයෙන් නායකත්වය: ඔබ ඔබේ කණ්ඩායමට වැළඳ ගැනීමට අවශ්‍ය වටිනාකම් සහ හැසිරීම් ආදර්ශයට ගන්න. විශේෂයෙන්ම, යටත් නිලධාරීන් හෝ කණ්ඩායම් සාමාජිකයන් නායකයාගේ ක්‍රියාවන් නිරීක්ෂණය කර ඉගෙන ගනී.
• සංවේදනය පෙන්වීම: කණ්ඩායම් සාමාජිකයන් කෙරෙහි සංවේදනය සහ අවබෝධය පෙන්වන්න. මෙය ශක්තිමත් චිත්තවේගීය සම්බන්ධතා ගොඩනැගීමට සහ විශ්වාසය ඇති කිරීමට උපකාරී වේ.
• කණ්ඩායම් කාලයට ප්‍රමුඛත්වය දීම: කණ්ඩායම් ක්‍රියාකාරකම් සහ බැඳීම සඳහා කාලය කැප කරන්න. මෙය කණ්ඩායම් සාමාජිකයන් අතර සමගිය වර්ධනය කරයි.
• පුද්ගල අවධානය: පුද්ගල සබඳතා ශක්තිමත් කිරීම සඳහා සෑම කණ්ඩායම් සාමාජිකයෙකු සමඟම ගුණාත්මක එකින් එක කාලයක් ගත කිරීමට උත්සාහ කරන්න.
• සහයෝගී තීරණ ගැනීම: හැකි සෑම විටම තීරණ ගැනීමේ ක්‍රියාවලීන් සඳහා කණ්ඩායම් සාමාජිකයන් සම්බන්ධ කර ගන්න. මෙය හිමිකාරිත්වය සහ වගකීම පිළිබඳ හැඟීමක් ඇති කරයි.
• ගැටුම් නිරාකරණය: සෞඛ්‍ය සම්පන්න ගැටුම් නිරාකරණ කුසලතා උගන්වන්න. ගැටුම් විසඳීමට සහ එකට විසඳුම් සෙවීමට විවෘත සාකච්ඡාව දිරිමත් කරන්න.
• ජයග්‍රහණ සැමරීම: කණ්ඩායමේ සෑම සාමාජිකයෙකුගේම ජයග්‍රහණ සහ සාර්ථකත්වයන් කොතරම් කුඩා වුවත් ඒවා පිළිගෙන සමරන්න. මෙය අභිප්‍රේරණය වැඩි කරයි.
• සහාය ලබා දීම: අභියෝගාත්මක කාලවලදී ඔබේ කණ්ඩායම් සාමාජිකයන් සඳහා එහි සිටින්න. අවශ්‍ය විටක චිත්තවේගීය සහය සහ උපකාර ලබා දෙන්න.
• කාලසටහන් සංවිධානය කිරීම: වැඩ සහ කැපවීම් සැලකිල්ලට ගන්නා සංවිධානාත්මක කාලසටහනක් පවත්වා ගන්න. මෙය අනවශ්‍ය ආතතිය හා ගැටුම් වළක්වා ගැනීමට උපකාරී වේ.
• සෞඛ්‍යය සහ යහපැවැත්මට ප්‍රමුඛත්වය දීම: කණ්ඩායමේ සැමට ස්වයං රැකවරණය සහ විවේකය සඳහා කාලය ඇති බව සහතික කර ගන්න.
• නම්‍යශීලී වීම: ජීවිතය අනපේක්ෂිත වන අතර නම්‍යශීලී බව ඉතා වැදගත් වේ. වෙනස් වන තත්වයන් මත පදනම්ව සැලසුම් සහ උපාය මාර්ග අනුවර්තනය වීමට විවෘත වන්න.
• අධිකාරිය සහ දයානුකම්පාව සමබර කිරීම: ඵලදායී නායකත්වයට අධිකාරිය සහ දයානුකම්පාව අතර සමබරතාවයක් ඇතුළත් වේ.
• වටිනාකමක්, සවන්දීමක් සහ සහයෝගයක් දැනෙන පරිසරයක් නිර්මාණය කිරීම: සෑම කණ්ඩායම් සාමාජිකයකුටම වටිනාකමක්, සවන්දීමක් සහ සහයෝගයක් දැනෙන පරිසරයක් නිර්මාණය කිරීම වැදගත් වේ.
• නිතිපතා සන්නිවේදනය සහ අන්‍යෝන්‍ය ගෞරවය: නිතිපතා සන්නිවේදනය සහ අන්‍යෝන්‍ය ගෞරවය සෞඛ්‍ය සම්පන්න කණ්ඩායම් ගතිකයකට දායක වේ.

මෙම මූලධර්මවලින් ව්‍යුත්පන්න වූ නායකත්ව ගුණාංග

ඉහත මූලධර්ම ක්‍රියාවට නැංවීමෙන් නායකයෙකු තුළ පහත සඳහන් ගුණාංග ස්වභාවිකවම වර්ධනය වේ:

• සංවේදීත්වය සහ අවබෝධය: අන් අයගේ හැඟීම් සහ අවශ්‍යතා තේරුම් ගැනීමේ හැකියාව.
• සහාය දීම: කණ්ඩායම් සාමාජිකයන්ට අවශ්‍ය විටක උපකාර සහ දිරිගැන්වීම ලබා දීම.
• සංවිධානාත්මක බව: කාර්යයන් සහ සම්පත් ඵලදායී ලෙස කළමනාකරණය කිරීමේ හැකියාව.
• නම්‍යශීලීත්වය/අනුවර්තනය වීමේ හැකියාව: වෙනස්වන තත්වයන්ට අනුවර්තනය වීමට ඇති හැකියාව.
• සන්නිවේදනය: අදහස් පැහැදිලිව හා ඵලදායී ලෙස හුවමාරු කර ගැනීමේ හැකියාව.
• සාධාරණත්වය/ස්ථාවරත්වය: තීරණ ගැනීමේදී සහ නීති ක්‍රියාත්මක කිරීමේදී සාධාරණ හා ස්ථාවර වීම.
• සහයෝගීත්වය: අන් අය සමඟ ඵලදායීව වැඩ කිරීමේ හැකියාව.
• ගැටළු විසඳීමේ හැකියාව: අභියෝග හඳුනාගෙන ඒවාට විසඳුම් සෙවීමේ හැකියාව.
• දූරදර්ශී බව/ඉලක්ක-නැඹුරු බව: අනාගතය දැකීමට සහ පැහැදිලි ඉලක්ක තැබීමට ඇති හැකියාව.

මෙම මූලධර්ම ක්‍රියාවට නැංවීමෙන් නායකයෙකු තුළ “සංවේදීත්වය”, “සන්නිවේදන හැකියාව” සහ “නම්‍යශීලී බව” වැනි ගුණාංග ස්වභාවිකවම වර්ධනය වේ. මෙයින් ඇඟවෙන්නේ නායකත්ව ගුණාංග යනු උපතින්ම ලැබෙන දේට වඩා, පුහුණුවෙන් සහ අත්දැකීමෙන් වර්ධනය කර ගත හැකි බවයි. එනම්, යමෙකුට ඵලදායී නායකයෙකු වීමට අවශ්‍ය නම්, මෙම මූලධර්ම අනුගමනය කිරීමෙන් ඔවුන්ගේ අභ්‍යන්තර නායකත්ව ගුණාංග ඔප් නංවා ගත හැකිය.

VIII. පවුලක් කණ්ඩායමක් ලෙස මෙහෙයවීම

පවුලක් ඵලදායී කණ්ඩායමක් ලෙස ක්‍රියා කරන්නේ කෙසේද යන්න පිළිබඳ සවිස්තරාත්මක මාර්ගෝපදේශ ලේඛනයේ ඉදිරිපත් කර ඇත. පවුලක් සාර්ථකව මෙහෙයවීම සඳහා කණ්ඩායම් මූලධර්ම යෙදවීම අත්‍යවශ්‍ය වේ.

• සන්නිවේදනය:
  • විවෘත හා අවංක සන්නිවේදනය: විනිශ්චයට බිය නොවී සිතුවිලි සහ හැඟීම් ප්‍රකාශ කිරීමට පහසු පරිසරයක් පවුල තුළ නිර්මාණය කිරීම වැදගත්ය.
  • ක්‍රියාකාරී සවන්දීම: පවුලේ සෑම සාමාජිකයකුම පවසන දේ කෙරෙහි අවධානය යොමු කරන්න. ඔවුන්ගේ උත්සුකයන් සහ අදහස් ගැන අවංක උනන්දුවක් දැක්වීමෙන් විශ්වාසය හා අවබෝධය වර්ධනය වේ.
• පැහැදිලි අපේක්ෂාවන් සැකසීම:
  • භූමිකාවන් සහ වගකීම් නිර්වචනය කිරීම: පවුලේ සෑම සාමාජිකයකුගේම භූමිකාවන් සහ වගකීම් පැහැදිලි කරන්න. මෙය පිළිවෙල සහ වගවීම පිළිබඳ හැඟීමක් ඇති කිරීමට උපකාරී වේ.
  • නීති සහ මායිම් ස්ථාපිත කිරීම: පවුල තුළ හැසිරීම සඳහා පැහැදිලි නීති සහ සීමාවන් සකසන්න. මෙම නීති ක්‍රියාත්මක කිරීමේදී අනුකූලතාව ප්‍රධාන වේ.
• ආදර්ශයෙන් නායකත්වය:
  • වටිනාකම් නිරූපණය කිරීම: ඔබේ පවුල වැළඳ ගැනීමට ඔබට අවශ්‍ය වටිනාකම් සහ හැසිරීම් ආදර්ශයට ගන්න. විශේෂයෙන්ම දරුවන් දෙමාපියන් දෙස බලා ඉගෙන ගනී.
  • සංවේදනය පෙන්වීම: පවුලේ සාමාජිකයන් කෙරෙහි සංවේදනය සහ අවබෝධය පෙන්වන්න. මෙය ශක්තිමත් චිත්තවේගීය සම්බන්ධතා ගොඩනැගීමට උපකාරී වේ.
• පවුල් කාලය:
  • පවුල් කාලයට ප්‍රමුඛත්වය දීම: පවුල් ක්‍රියාකාරකම් සහ බැඳීම සඳහා කාලය කැප කරන්න. මෙය නිතිපතා පවුල් රාත්‍රී භෝජන සංග්‍රහ, ක්‍රීඩා රාත්‍රී හෝ විනෝද චාරිකා හරහා විය හැකිය.
  • පුද්ගල අවධානය: පුද්ගල සබඳතා ශක්තිමත් කිරීම සඳහා සෑම පවුල් සාමාජිකයෙකු සමඟම ගුණාත්මක එකින් එක කාලයක් ගත කිරීමට උත්සාහ කරන්න.
• ගැටළු විසඳීම:
  • සහයෝගී තීරණ ගැනීම: හැකි සෑම විටම තීරණ ගැනීමේ ක්‍රියාවලීන් සඳහා පවුල් සාමාජිකයන් සම්බන්ධ කර ගන්න. මෙය හිමිකාරිත්වය සහ වගකීම පිළිබඳ හැඟීමක් ඇති කරයි.
  • ගැටුම් නිරාකරණය: සෞඛ්‍ය සම්පන්න ගැටුම් නිරාකරණ කුසලතා උගන්වන්න. ගැටුම් විසඳීමට සහ එකට විසඳුම් සෙවීමට විවෘත සාකච්ඡාව දිරිමත් කරන්න.
• සහාය සහ දිරිගැන්වීම:
  • ජයග්‍රහණ සැමරීම: පවුලේ සෑම සාමාජිකයෙකුගේම ජයග්‍රහණ සහ සාර්ථකත්වයන් කොතරම් කුඩා වුවත් ඒවා පිළිගෙන සමරන්න.
  • සහාය පිරිනැමීම: අභියෝගාත්මක කාලවලදී ඔබේ පවුලේ සාමාජිකයන් සඳහා එහි සිටින්න. අවශ්‍ය විටක චිත්තවේගීය සහය සහ උපකාර ලබා දෙන්න.
• කාල කළමනාකරණය:
  • කාලසටහන් සංවිධානය කිරීම: වැඩ, පාසල සහ පුද්ගලික කැපවීම් සැලකිල්ලට ගන්නා සංවිධානාත්මක පවුල් කාලසටහනක් පවත්වා ගන්න. මෙය අනවශ්‍ය ආතතිය හා ගැටුම් වළක්වා ගැනීමට උපකාරී වේ.
  • සෞඛ්‍යය සහ යහපැවැත්මට ප්‍රමුඛත්වය දීම: පවුලේ සැමට ස්වයං රැකවරණය සහ විවේකය සඳහා කාලය ඇති බව සහතික කර ගන්න.
• අනුවර්තනය වීමේ හැකියාව:
  • නම්‍යශීලී වන්න: ජීවිතය අනපේක්ෂිත වන අතර නම්‍යශීලී බව ඉතා වැදගත් වේ. වෙනස් වන තත්වයන් මත පදනම්ව සැලසුම් සහ උපාය මාර්ග අනුවර්තනය වීමට විවෘත වන්න.

ඵලදායී පවුල් නායකත්වයට අධිකාරිය සහ දයානුකම්පාව අතර සමබරතාවයක් ඇතුළත් වේ. සෑම පවුල් සාමාජිකයකුටම වටිනාකමක්, සවන්දීමක් සහ සහයෝගයක් දැනෙන පරිසරයක් නිර්මාණය කිරීම වැදගත් වේ. නිතිපතා සන්නිවේදනය සහ අන්‍යෝන්‍ය ගෞරවය සෞඛ්‍ය සම්පන්න පවුල් ගතිකයකට දායක වේ.

“පවුලක් කණ්ඩායමක් ලෙස මෙහෙයවීම” යන කොටසෙහි සාකච්ඡා කර ඇති මූලධර්ම (සන්නිවේදනය, අපේක්ෂාවන්, ගැටළු විසඳීම) ඕනෑම කණ්ඩායමකට අදාළ වේ. මෙයින් ඇඟවෙන්නේ පවුල යනු පුද්ගලයන්ට කණ්ඩායම් ක්‍රියාකාරිත්වය සහ නායකත්වය පිළිබඳ මූලික පාඩම් ඉගෙන ගත හැකි ක්ෂුද්‍ර විශ්වයක් බවයි. පවුල තුළ ඵලදායී ලෙස කටයුතු කිරීමට ඉගෙන ගන්නා පුද්ගලයෙකුට, රැකියා ස්ථානයේ හෝ වෙනත් සමාජ සැකසුම් තුළ ද එම කුසලතා යෙදවීමට හැකියාව ඇත. මෙය පවුල් ඒකකයේ වැදගත්කම සහ එය සමස්ත සමාජයේම සාර්ථකත්වයට දායක වන ආකාරය අවධාරණය කරයි.

“සංවේදනය පෙන්වීම”, “ක්‍රියාකාරී සවන්දීම”, සහ “ගැටුම් නිරාකරණය” වැනි මූලධර්ම පවුලක් ඵලදායී කණ්ඩායමක් ලෙස ක්‍රියාත්මක වීමට අත්‍යවශ්‍ය වේ. මෙම සියලු අංග චිත්තවේගීය බුද්ධියේ ප්‍රධාන සංරචක වේ. මෙයින් ඇඟවෙන්නේ පවුලක් සාර්ථකව මෙහෙයවීමට, නායකයෙකුට තම හැඟීම් සහ අන් අයගේ හැඟීම් අවබෝධ කර ගැනීමට, කළමනාකරණය කිරීමට සහ ඵලදායී ලෙස ප්‍රතිචාර දැක්වීමට හැකි විය යුතු බවයි. මෙය නායකත්වයේ තාක්ෂණික හෝ උපායමාර්ගික අංගයන්ට අමතරව, මානව සම්බන්ධතා සහ චිත්තවේගීය අන්තර්ක්‍රියා කළමනාකරණය කිරීමේ හැකියාව ද අත්‍යවශ්‍ය බවට පුළුල් බලපෑමක් සපයයි.

IX. ඉගෙනුම් පිරමීඩය: දැනුම රඳවා ගැනීමේ අනුපාත

ජාතික පුහුණු රසායනාගාරය (National Training Laboratory) විසින් වැඩි දියුණු කරන ලද “ඉගෙනුම් පිරමීඩය” (Learning Pyramid) විවිධ ඉගෙනුම් ක්‍රම මගින් දැනුම රඳවා ගැනීමේ අනුපාත වෙනස් වන ආකාරය යෝජනා කරයි. අධ්‍යයනවලින් පෙන්වා දී ඇත්තේ විවිධ අධ්‍යයන ක්‍රම සහ ද්‍රව්‍ය භාවිතා කිරීමෙන් දැනුම රඳවා ගැනීම, තොරතුරු මතක තබා ගැනීමේ හැකියාව සහ ඉගෙනුම් අත්දැකීම් වැඩිදියුණු වන බවයි.

පිරමීඩය අනුව විවිධ ක්‍රියාකාරකම් හරහා තොරතුරු රඳවා ගැනීමේ ප්‍රතිශතයන් පහත වගුවේ දක්වා ඇත ⁵:

ඉගෙනුම් ක්‍රමය	දැනුම රඳවා ගැනීමේ ප්‍රතිශතය (%)
දේශනවලට සවන් දීම	5%
කියවීම	10%
ශ්‍රව්‍ය-දෘශ්‍ය	20%
නිරූපණය	30%
සාකච්ඡාව	50%
ක්‍රියාත්මක කිරීම	75%
අන් අයට ඉගැන්වීම	90%

මෙම වගුව මගින් විවිධ ඉගෙනුම් ක්‍රමවල සාපේක්ෂ කාර්යක්ෂමතාව පැහැදිලිව දෘශ්‍යමාන කරයි. එය පෙන්නුම් කරන්නේ “දේශනවලට සවන් දීම” සහ “කියවීම” වැනි නිෂ්ක්‍රීය ක්‍රමවලින් දැනුම රඳවා ගැනීමේ අනුපාත අඩු වන අතර, “සාකච්ඡාව”, “ක්‍රියාත්මක කිරීම” සහ “අන් අයට ඉගැන්වීම” වැනි ක්‍රියාකාරී ක්‍රමවලින් දැනුම රඳවා ගැනීමේ අනුපාත සැලකිය යුතු ලෙස වැඩි වන බවයි. මෙම වගුව පුද්ගලයන්ට සහ අධ්‍යාපනඥයින්ට තම ඉගෙනුම් හෝ ඉගැන්වීමේ උපාය මාර්ග වඩාත් ඵලදායී වන පරිදි සකස් කර ගැනීමට මග පෙන්වයි. උදාහරණයක් ලෙස, යමෙකුට විභාගයකට සූදානම් වීමට අවශ්‍ය නම්, හුදෙක් කියවීමට වඩා, අන් අය සමඟ සාකච්ඡා කිරීම හෝ තමන් ඉගෙන ගත් දේ අන් අයට ඉගැන්වීම වඩාත් ඵලදායී බව වගුවෙන් පැහැදිලි වේ. වගුව මගින් නිෂ්ක්‍රීය ඉගෙනීමේ සිට ක්‍රියාකාරී ඉගෙනීම දක්වා මාරු වීමේ වැදගත්කම අවධාරණය කරයි. මෙය ඉගෙනුම් ක්‍රියාවලියේදී ශිෂ්‍යයාගේ හෝ ඉගෙනුම ලබන්නාගේ ක්‍රියාකාරී සහභාගීත්වය අත්‍යවශ්‍ය බවට ප්‍රබල පණිවිඩයක් ලබා දෙයි. සමස්තයක් ලෙස, මෙම වගුව පුද්ගලයන්ට තම ඉගෙනුම් පුරුදු වැඩිදියුණු කිරීමට සහ ජීවිත කාලය පුරාම ඵලදායී ලෙස දැනුම ලබා ගැනීමට සහ රඳවා ගැනීමට උපකාරී වන ප්‍රායෝගික මෙවලමකි.

ඉගෙනීම සහ දැනුම රඳවා ගැනීම උපරිම කිරීමේ උපාය මාර්ග

ඉගෙනුම් පිරමීඩය මගින් ක්‍රියාකාරී ඉගෙනීමේ බලය අවධාරණය කරයි. දැනුම රඳවා ගැනීම උපරිම කිරීම සඳහා පහත උපාය මාර්ග භාවිතා කළ හැකිය:

• ක්‍රියාකාරී සහභාගීත්වය: දේශනවලට සවන් දීමේදී පවා සටහන් ගැනීම සහ සාකච්ඡාවලට ක්‍රියාකාරීව සහභාගී වීමෙන් තොරතුරු රඳවා ගැනීමේ හැකියාව වැඩි දියුණු වේ.
• හස්ත ලිඛිත සටහන්: පරිගණකයක සටහන් ටයිප් කිරීමට වඩා අතින් සටහන් ගැනීමෙන් තොරතුරු වඩා හොඳින් රඳවා ගත හැකි බව සහ ගැඹුරු අවබෝධයක් ලබා ගත හැකි බව අධ්‍යයනවලින් පෙන්වා දී ඇත. අතින් සටහන් ගැනීම මගින් තොරතුරු තමන්ගේම වචනවලින් ප්‍රතිනිර්මාණය කිරීමට සිදුවන බැවින් එය වඩාත් ඵලදායී වේ.
• ක්‍රමවේදයන් ඒකාබද්ධ කිරීම: ඉගෙනීමේ ක්‍රම කිහිපයක් ඒකාබද්ධ කිරීමෙන් වඩා හොඳ ප්‍රතිඵල ලබා ගත හැකිය. උදාහරණයක් ලෙස, කියවීමෙන් පසු සාකච්ඡාවකට සහභාගී වීම හෝ ඉගෙන ගත් දේ ප්‍රායෝගිකව යෙදවීම.

ඉගෙනුම් පිරමීඩය පැහැදිලිවම පෙන්වා දෙන්නේ දේශනවලට සවන් දීමෙන් 5% ක් පමණක් රඳවා ගන්නා අතර, අන් අයට ඉගැන්වීමෙන් 90% ක් රඳවා ගන්නා බවයි. මෙය “නිෂ්ක්‍රීය” ඉගෙනීම (තොරතුරු ලබා ගැනීම පමණක්) සහ “ක්‍රියාකාරී” ඉගෙනීම (තොරතුරු සමඟ අන්තර් ක්‍රියා කිරීම, යෙදවීම සහ බෙදා ගැනීම) අතර ඇති දැවැන්ත කාර්යක්ෂමතා වෙනස අවධාරණය කරයි. මෙයින් ඇඟවෙන්නේ අධ්‍යාපන ක්‍රමවේදයන් තොරතුරු ලබා දීමට වඩා, සිසුන් ක්‍රියාකාරීව සම්බන්ධ කර ගැනීමට සහ ඔවුන්ගේ දැනුම යෙදවීමට අවස්ථා ලබා දිය යුතු බවයි. පුද්ගලයන්ට ද, තම ඉගෙනුම් පුරුදු වඩාත් ක්‍රියාකාරී දිශාවකට යොමු කිරීමෙන් තම ඉගෙනුම් ඵලදායිතාවය සැලකිය යුතු ලෙස වැඩි කර ගත හැකිය.

“අන් අයට ඉගැන්වීම” 90% ක රඳවා ගැනීමේ අනුපාතයක් සමඟ ඉහළින්ම සිටීම අතිශයින් වැදගත් අවබෝධයකි. යමෙකුට යමක් අන් අයට ඉගැන්වීමට නම්, ඔවුන්ට එම විෂය කරුණ පිළිබඳව ගැඹුරු අවබෝධයක් තිබිය යුතු අතර, එය සංවිධානය කර පැහැදිලිව ඉදිරිපත් කිරීමට හැකි විය යුතුය. මෙම ක්‍රියාවලිය මගින් තමන්ගේම දැනුමේ හිඩැස් හඳුනා ගැනීමටත්, ඒවා පුරවා ගැනීමටත්, තොරතුරු තමන්ගේම වචනවලින් ප්‍රතිනිර්මාණය කිරීමටත් සිදුවේ. මෙය දැනුම මතකයේ තහවුරු කිරීමට සහ ගැඹුරු අවබෝධයක් ලබා ගැනීමට ඇති ප්‍රබලම ක්‍රමය බවට ඇඟවීමක් කරයි. එබැවින්, ඉගෙනීම උපරිම කිරීමට කැමති ඕනෑම කෙනෙකුට, ඉගෙන ගත් දේ අන් අය සමඟ බෙදා ගැනීමට හෝ ඔවුන්ට ඉගැන්වීමට උත්සාහ කිරීම අත්‍යවශ්‍ය උපාය මාර්ගයකි.

X. නිගමනය

මෙම ලේඛණය තුළින් 21 වන සියවසේ සාර්ථකත්වය සඳහා අත්‍යවශ්‍ය වන ප්‍රධාන කුසලතා සහ රාමු පිළිබඳව පුළුල් අවබෝධයක් ලබා දෙන ලදී. 21 වන සියවසේ කුසලතා, එනම් විවේචනාත්මක චින්තනය, නිර්මාණශීලීත්වය, සහයෝගීතාවය, සන්නිවේදනය, සහ තාක්ෂණික සාක්ෂරතාවය වැනි අංගයන් අන්තර් සම්බන්ධිත වන අතර, අනාගත රැකියා වෙළඳපොළේ මානව-කේන්ද්‍රීය හැකියාවන් සඳහා ඇති ඉල්ලුම වැඩි කරයි.

“සිහිනය – අරමුණ – සැලස්ම – ක්‍රියාත්මක කිරීම” යන රාමුව, SMART ඉලක්ක සමඟ ඒකාබද්ධව, පුද්ගලික සහ වෘත්තීය අභිලාෂයන් යථාර්ථයක් බවට පත් කර ගැනීමට උපකාරී වන පුනරාවර්තන සහ නම්‍යශීලී ක්‍රියාවලියක් සපයයි. මූල්‍ය සැලසුම්කරණයේදී, නාමික පොලී අනුපාතවලට වඩා උද්ධමනයෙන් පසු ලැබෙන සැබෑ ආර්ථික ප්‍රතිලාභය අවබෝධ කර ගැනීම සහ හදිසි අරමුදල් වැනි ආරක්ෂණ යාන්ත්‍රණවල වැදගත්කම අවධාරණය කරන ලදී. FD Laddering වැනි උපාය මාර්ග මගින් මූල්‍ය කළමනාකරණයේදී විවිධාංගීකරණය සහ නම්‍යශීලීභාවය තහවුරු වේ.

ඵලදායී ගැටළු විසඳීමේ ක්‍රියාවලිය, විවේචනාත්මක චින්තනය සහ නිර්මාණශීලීත්වය වැනි 21 වන සියවසේ කුසලතා සමඟ සමීපව බැඳී පවතී. එය රේඛීය ක්‍රියාවලියක් නොව, අඛණ්ඩ ඉගෙනීම සහ අනුවර්තනය වීම අවශ්‍ය වන ගතික චක්‍රයකි. ටක්මන්ගේ කණ්ඩායම් සංවර්ධන ආකෘතිය මගින් කණ්ඩායම් පරිණත වන විට නායකත්ව ශෛලීන් අනුවර්තනය විය යුතු ආකාරය සහ කණ්ඩායම් ගතිකත්වය නිරන්තරයෙන් අධීක්ෂණය කිරීමේ අවශ්‍යතාවය පැහැදිලි කරයි.

අධිකාරිය සහ දයානුකම්පාව සමබර කරන නායකත්ව මූලධර්ම, පවුල් ඒකකය තුළින් ආරම්භ වී ඕනෑම සංවිධානාත්මක පරිසරයකට යෙදිය හැකි විශ්වීය වැදගත්කමක් දරයි. මෙම මූලධර්ම ක්‍රියාවට නැංවීමෙන් සංවේදීත්වය, සන්නිවේදන හැකියාව සහ නම්‍යශීලී බව වැනි නායකත්ව ගුණාංග වර්ධනය වේ. පවුල යනු කණ්ඩායම් ක්‍රියාකාරිත්වය සහ චිත්තවේගීය බුද්ධිය පුහුණු කිරීමට මූලික පුහුණු භූමියක් ලෙස ක්‍රියා කරයි.

අවසාන වශයෙන්, ඉගෙනුම් පිරමීඩය මගින් නිෂ්ක්‍රීය ඉගෙනීමේ සිට ක්‍රියාකාරී ඉගෙනීම දක්වා මාරු වීමේ වැදගත්කම පැහැදිලිව පෙන්නුම් කරයි. අන් අයට ඉගැන්වීම යනු දැනුම තහවුරු කිරීමට සහ ගැඹුරු අවබෝධයක් ලබා ගැනීමට ඇති ප්‍රබලම ක්‍රමයයි.

මෙම දේශනයෙන් ලබාගත් දැනුම සහ අවබෝධය දෛනික ජීවිතයට සහ වෘත්තීය ජීවිතයට යොදා ගැනීමේ වැදගත්කම අවධාරණය කෙරේ. අඛණ්ඩව ඉගෙනීමට, අනුවර්තනය වීමට සහ වර්ධනය වීමට ඇති කැපවීම පුද්ගලික සහ සාමූහික සාර්ථකත්වයේ පදනම වේ. අනාගත අභියෝග ජය ගැනීමට සහ සාර්ථක ජීවිතයක් ගොඩනගා ගැනීමට මෙම කුසලතා සහ දැනුම භාවිතා කරන ලෙස ශ්‍රාවකයන්ට දිරිගැන්වීමක් සිදු කෙරේ.