මානසික අවපීඩනය – Depressive Disorders
විෂාදය ලෙස ද හැඳින්වෙන මානසික අවපීඩනය යනු මානසිකව පහල තත්වයකින් පෙළෙන මනෝභාවයක් හෝ සතුටක් නැතිවීම හෝ දිගු කාලයක් ක්‍රියාකාරකම් කෙරෙහි ඇති උනන්දුව අඩුවීම වැනි පොදු තත්වයක් ඇති මානසික ආබාධ වේ. ඒවා සාමාන්‍ය මනෝභාවය වෙනස්වීම් සහ එදිනෙදා ජීවිතය පිළිබඳ හැඟීම් වලට වඩා වෙනස් ය.
මානසික අවපීඩන ආබාධ රෝග ලක්ෂණ:
- දුක හෝ හිස්බව පිළිබඳ හැඟීම්: නොනැසී පවතින දුක, හිස්බව හෝ බලාපොරොත්තු සුන්වීම වැනි නිරන්තර හැඟීම් මානසික අවපීඩනයේ සලකුණකි.
- දෛනික ක්‍රියාකාරකම්වල ඇති උනන්දුව හෝ සතුට නැතිවීම: විනෝදාංශ, ක්‍රීඩා හෝ මිතුරන් සමඟ පිටතට යාම වැනි වරක් විනෝද වූ ක්‍රියාකාරකම් මෙයට ඇතුළත් වේ.
- නුරුස්නා බව හෝ කලකිරීම: කුඩා කාරණා වලට පවා සැලකිය යුතු කෝපයක් හෝ කලකිරීමක් ඇතිවිය හැක.
- නින්දේ ආබාධ: නින්ද නොයාම (නින්දට වැටීම හෝ නිදා ගැනීමට අපහසු වීම) හෝ අධි නිදිමත (අධික නින්ද) මානසික අවපීඩනයේ ලක්ෂණ විය හැක.
- ආහාර රුචිය හෝ ශරීර බරෙහි වෙනස්වීම්: සැලකිය යුතු බර අඩුවීම, බර වැඩිවීම හෝ ආහාර රුචියේ වෙනස්වීම්, (විශේෂයෙන්ම පුද්ගලයා ආහාර පාලනය නොකරන විට) මානසික අවපීඩනයේ ලක්ෂණ විය හැක.
- තෙහෙට්ටුව හෝ ශක්තිය නොමැතිකම: තෙහෙට්ටුව, මන්දගාමී බව සහ ශාරීරිකව වෙහෙසට පත්වීම විෂාදයේ හෙවත් මානසික අවපීඩනයේ පොදු රෝග ලක්ෂණ වේ.
- වැදගැම්මකට නැති බව හෝ වරදකාරි හැඟීම: මානසික අවපීඩනයෙන් පෙළෙන අය බොහෝ විට තමන් දකින වැරදි දැඩි ලෙස විවේචනය කරති.
- සිතීම, අවධානය යොමු කිරීම හෝ තීරණ ගැනීමේ අපහසුව: මෙම සංජානන වෙනස්කම් අමතක වීම සහ අවිනිශ්චිත බව වැනි හැඟීම් නිසා ඇති විය හැක.
- පැහැදිලි කළ නොහැකි ශාරීරික ගැටළු: මේවාට කොන්දේ වේදනාව හෝ හිසරදය ඇතුළත් විය හැක.
- මරණය පිළිබඳ නිරන්තර සිතුවිලි, සියදිවි නසාගැනීමේ සිතුවිලි, සියදිවි නසාගැනීමේ උත්සාහයන් හෝ සියදිවි නසාගැනීම් මානසික අවපීඩනයේ ලක්ෂණයන්වේ.
මෙම රෝග ලක්ෂණ අන් අය සමඟ සබඳතාවල හෝ රැකියාව, පාසල හෝ සමාජ ක්‍රියාකාරකම් වැනි එදිනෙදා කටයුතුවලදී කැපී පෙනෙන ගැටළු ඇති කිරීමට තරම් දරුණු විය යුතු අතර අවම වශයෙන් සෑම දිනකම පාහේ හා අවම වශයෙන් සති 2 පුරාවත් පැවතිය යුතුය.
මානසික අවපීඩනය ඇතිවීමට හේතු නොදනී. සමහර විට, හයිපෝතයිරොයිඩ්වාදය හෙවත් මන්දතයිරොයිඩතාව වැනි ඇතැම් රෝග තත්වයන් නිසා මානසික අවපීඩනය ඇති විය හැක. මනෝවිද්‍යාත්මක කම්පනය හෝ ආතති තත්ත්වය රෝගි තත්වය පූර්වාපේක්‍ෂා කිරීමට සහ උග්‍ර කිරීමට වැදගත් සාධක වේ.
මානසික අවපීඩනය සියදිවි නසාගැනීමේ හැඟීම්, ශාරීරික රෝග, මත්පැන් සහ මත්ද්‍රව්‍ය අනිසි භාවිතය, සමාජයෙන් හුදකලා වීම, ස්වයං-විකෘති කිරීම් සහ කාංසාව සහ සන්ත්‍රාස ආබාධ වැනි සංකූලතා ද ඇති කළ හැකිය.
මෙහි රෝග විනිශ්චයට ශාරීරික හා මානසික සෞඛ්‍ය තක්සේරුව ඇතුළත් වේ. මන්දතයිරොයිඩතාව වැනි වෙනත් වෛද්‍ය තත්වයන් බැහැර කිරීම සඳහා රුධිර පරීක්ෂණ සිදු කළ හැකිය.
ප්‍රතිකාර සඳහා මනෝ චිකිත්සාව සහ ඖෂධ ඇතුළත් වේ. මානසික අවපීඩන ආබාධ සඳහා ඖෂධ Citalopram, Escitalopram, Sertraline (Selective serotonin reuptake inhibitors (SSRIs)), Bupropion, Mirtazapine, Imipramine, Nortriptyline (විෂාදනාශක) වලින් සමන්විත විය හැක. චිකිත්සක විකල්පයන් සඳහා මනෝ චිකිත්සාව සහ මොළය උත්තේජනය කිරීමේ චිකිත්සාව ඇතුළත් වේ.
